خراسان شمالی خاستگاه نابترین نژاد اسب ترکمن و بی شک منحصر به فردترین آن است. صنعت اسب با گردشگری ارتباط نزدیک دارد و این ارتباط زمانی پررنگ تر می شود که بدانیم زندگی جمعیت ۱۰ درصدی ترکمن های خراسان شمالی در راز و جرگلان و مانه و سملقان با اسب پیوستگی قوی دارد. به گزارش ایرنا، در واقع یکی از برجسته ترین مزیت های استان خراسان شمالی را که می توان در ۳ بخش دامپروری، گردشگری و صنعت خلاصه کرد، پرورش و نگهداری اسب ترکمن است.
حدود یکهزار سر اسب ترکمن در خراسان شمالی نگهداری می شود و این استان ذخیره گاه ژنتیک اسب ترکمن شناخته شده که ارزش این سرمایه بزرگ نزدیک به ۳۰۰ میلیارد ریال برآورد شده است. اسبداران خراسان شمالی با مشکلات ریز و درشتی مواجهند که برخی از آنها به نبود زیرساختهای مورد نیاز این صنعت باز می گردد و برخی به بنیه مالی این افراد بستگی دارد.
حلقه مفقوده در صنعت اسب
یکی از فعالان این صنعت می گوید: خراسان شمالی از نظر تعداد اسب ترکمن مولد پایه ای و حمایت های مداوم استانداری و سازمان برنامه و بودجه و سازمان جهاد کشاورزی و هیات سوارکاری در کشور پیشگام است اما به علت خام فروشی، ارزش افزوده این صنعت نصیب سایر استان ها می شود. علیرضا محمدی می افزاید: به علت ضعف در زیرساخت ها و فقدان آموزش های پایه ای و تربیت استاندارد اسب ها و عدم آموزش مدون و منسجم سوارکاران و چابکسواران، اسبان تولیدی این استان به صورت خام از استان خارج می شود و این به معنای خارج شدن ارزش افزوده این صنعت از استان است.
وی با بیان اینکه در این بخش باید به دنبال حلقه مفقوده ای گشت که بتوانیم با آن این صنعت را رونق بخشید، اظهار می کند: زیرساخت هایی مانند پیست اسبدوانی و سوارکاری که از بدیهی ترین زیرساخت های این صنعت است هنوز در خراسان شمالی شکل نگرفته که جای تأمل دارد.
خواب ۴۰۰ میلیارد ریالی صنعت اسب
فعالان صنعت اسب استان بر این باور هستند که این صنعت ۴۰۰ میلیارد ریالی را باید از خواب بیدار کرد. به گفته این افراد هزار سر اسب استان دست کم ۴۰۰ میلیارد ریال ارزش ریالی نقدی دارد و دست کم معادل ۲۰۰ میلیارد ریال هم، می توان بر تاسیسات و جایگاه ها و لوازم سوارکاری و تجهیزات مربوطه در استان قیمت گذاشت و به دیگر سخن در عمل خواب سرمایه مردم در صنعت اسب استان حداقل ۶۰۰ میلیارد ریال است و با یک حساب سرانگشتی با کف سود بازار، قاعدتاً برای چنین سرمایه ای حداقل ۱۰۰ میلیارد ریال سود سالیانه باید برگردد. اسبداران می گویند: هر اسب در سال ۴۰ میلیون ریال آذوقه و مکمل هزینه دارد و همچنین ۵۰۰ نفر نیروی انسانی ثابت هم در این صنعت در استان بطور مستقیم اشتغال دارند یعنی حداقل حقوق ۵۰۰ نفر شاغل مستقیم صنعت اسب هم معادل ۴۰ میلیارد ریال باید به این هزینه های جاری صنعت اسب اضافه شود که این هزینه بدون در نظر گرفتن هزینه های ادارات و سازمان جهادکشاورزی، هیات سوارکاری، دامپزشکی، بیمه و حتی بدون در نظر گرفتن هزینه های حوادث، خسارات بیماری و مرگ و میر، هزینه های نگهداری، جشنواره ها و مسابقات با محاسبه حداقلی انجام شده است اما سوال این است که چرا با این همه سرمایه و نیروی انسانی و اداری، استان در سال حتی ۱۰ میلیارد ریال اسب هم نمی فروشد؟
ضعف آموزش
مدیرعامل شرکت تعاونی توسعه صنعت اسب علت این امر را خام فروشی بیان می کند و می افزاید: بهترین اسب های تولیدی استان با قیمت های میانگین ۲۰۰ میلیون ریال به فروش می رسد اما، در استان های برخوردار از آموزش و تربیت اسب و سوارکار، همین اسب ها بعد از آموزش های ۶ ماهه تا یکساله و با پیداکردن قدرت پرش ۱۲۵ سانتی متری از موانع و پارکورها، حداقل به قیمت ۶۰۰ میلیون ریال معامله می شوند یعنی در یک سال ارزش افزوده سه تا چهار برابر حاصل می شود که تنها راه رفع آن اختصاص بودجه برای آموزش با استخدام مربیان تراز اول ملی است.
عبدالجلیل غیادی با بیان اینکه مدیران ارشد خراسان شمالی بارها تمایل خود را برای اختصاص بودجه های زیرساختی آموزشی، تست ها و صدور شناسنامه برای اسب های استان اعلام کرده اند، افزود: به موازات تلاش ها برای ساخت پیست سوارکاری مرکز استان و انجام تست ها و صدور شناسنامه های رایگان اسب ها، مسئولان و هیات سوارکاری باید برنامه ریزی کنند تا اسب ها و سوارکاران به طور استاندارد، حداقل در سطح ملی آموزش ببینند. وی می افزاید: البته اسبدوانی نمی تواند به تنهایی مشکل بازاریابی و بازار صنعت اسب استان را حل کند بلکه مهمتر از آن صادرات اسب و تأمین زیرساخت های صادراتی است. مدیرکل ورزش و جوانان خراسان شمالی در این باره می گوید: نبود زیرساخت های مناسب برای پرورش اسب و فعالیت در صنعت اسبداری همچون نبود مربی مناسب و نبود پیست اسبدوانی سبب خام فروشی در صنعت اسب شده است. کورش بهادری اظهار می کند: کره اسب های ترکمن این استان با قیمت بسیار پایین به استان های دیگر عرضه می شود و با خارج شدن از استان و پرورش دادن و تربیت یافتن زیر نظر مربی های توانمند، ۱۶ برابر ارزش افزوده پیدا می کنند. وی می افزاید: هر سر کره اسب ترکمن استان ۵۰ میلیون ریال به خریداران خارج استان عرضه می شود و پس از چند ماه تربیت و پرورش به ۸۰۰ میلیون ریال فروخته می شود در صورتی که اگر زیرساخت ها برای تربیت اسب در استان وجود داشت این ارزش افزوده نصیب تولیدکنندگان بومی می شد.
گردش مالی در صنعت اسب مناسب نیست
رئیس هیات سوارکاری خراسان شمالی نیز با اذعان به اینکه گردش مالی در صنعت اسب مناسب نیست، می گوید: ما بهترین تولید را داریم و اسبان تولیدی استان، متقاضی زیادی در استان های دیگر دارند اما از آنجا که محلی برای نمایش و نشان دادن این تولیدات نداریم، اسبان با قیمت پایین از تولیدکنندگان خریداری و با ۱.۵ برابر قیمت در خارج استان فروخته می شوند.
علی مبارکی اظهار می کند: پیست اسب، تنها مکان برای نمایش توانایی اسب است و این امکان برای اسبان ما مهیا نیست اما در تلاش هستیم تا این زیرساخت ها در استان فراهم شود و اسب در داخل، بتازد و توانایی خود را به نمایش بگذارد تا با تکمیل چرخه تولید اسب، خرید و فروش تولیدات در همین منطقه انجام شود و البته پیگیری های خوبی برای فراهم کردن زیرساخت ها در حال انجام است.
صدور اسب، فرصتی برای اقتصادی کردن اسبداری
معاون بهبود تولیدات دامی سازمان جهاد کشاورزی خراسان شمالی با بیان اینکه یکی از شرایط خوب برای ایجاد ارزش افزوده، صادرات است افزود: پیگیری هایی برای صادرات اسب ترکمن از گمرک استان انجام شده و اکنون شرایط برای صادرات اسب ترکمن از استان، مهیا است و محدودیتی در این زمینه وجود ندارد اما باید شرایط قرنطینه ای کشورهای مقصد نیز برای صادرات اسب در این استان فراهم شود.
علی مبارکی به نکته دیگری هم اشاره کرده و می گوید: با توجه به اینکه این استان یکی از قطب های ارزشمند پرورش اسب اصیل ترکمن است، بنابر این تشکیل زنجیره ای به منظور توسعه این صنعت الزامی است و در واقع می توان آن را حلقه مفقوده این صنعت نامید. به گفته وی با ایجاد این زنجیره می توان مباحثی همچون دریافت تسهیلات، کمک های دولتی و یا حمایت های کشوری را دنبال کرد زیرا تشکیل زنجیره برای موضوعات مهم، یکی از موارد مورد توجه در مباحث اقتصاد مقاومتی است.
شهرستان راز و جرگلان مهد پرورش اسب ترکمن است و با توجه به همین امر فرماندار راز و جرگلان یکی از مهمترین خواسته های این شهرستان را ساماندهی صنعت اسب با ایجاد دهکده پرورش اسب و تکمیل پیست اسبدوانی منطقه باغلق بیان می کند. محمد زارعی هدک می افزاید: یکی از محورهای معیشت مردم این شهرستان، به عنوان خاستگاه اسب اصیل ترکمن، پرورش اسب ترکمن است و با توجه به این وضعیت از دولت می خواهیم در این مورد به این شهرستان نگاه ویژه داشته باشد. اسب اصیل ترکمن جایگاه منحصر بفردی در کشور و خراسان شمالی دارد که نمی توان آن را انکار کرد اما این روزها، کمبودها و بی توجهی ها سبب شده تا صنعت اسب در این استان نتواند رشد و پیشرفت داشته باشد و در عین حال فعالان این صنعت امیدوارند تصمیم گیری مناسب و چاره اندیشی مسئولان مشکلات اسبداران را به حداقل برساند. شهرستان مرزی راز و جرگلان در ۱۵۰ کیلومتری شمال بجنورد، مرکز استان خراسان شمالی واقع است و افزون بر ۵۰ واحد خصوصی تولید و پرورش اسب در این شهرستان فعالیت دارند. این شهرستان خاستگاه اسب ترکمن است و تعداد اسب‌های اصیل ترکمن در آن به ۷۰۰ سر می‌رسد.