آیین کلنگ‌زنی فاز اول پروژه طبیعت‌گردی و گردشگری جزیره آشوراده با حضور نماینده ولی‌فقیه در استان، استاندار گلستان و نمایندگان استان در مجلس شورای اسلامی، هشتم آذرماه در بندر ترکمن برگزار شد.
«احمد سردار زاده» مدیرعامل سازمان همیاری شهرداری‌های گلستان در حاشیه این مراسم در گفت و گو با ایسنا اظهار کرد: طرح طبیعت‌گردی و گردشگری آشوراده از مصوبات سفر آذر ماه سال ۹۳ دولت تدبیر و امید به استان گلستان بود که با پیگیری‌های صورت گرفته، مجوزات مورد نیاز آن اخذ شد.
وی افزود: در فاز نخست این پروژه ایجاد راه دسترسی، زیرساخت و اسکله در ۱۳۸ هکتار اراضی پشتیبان طرح در بندرترکمن و آشوراده دنبال می‌شود.
مدیرعامل سازمان همیاری شهرداری‌های گلستان بیان کرد: از مجموع وسعت ۳۸۰ هکتاری جزیره آشوراده، ۲۲ هکتار را به عنوان منطقه متمرکز برای اجرای سازه‌های سبک متناسب با ضوابط محیط‌زیست و بکارگیری از مصالح بومی پیش‌بینی کردیم. در فاز نخست ۵۰۰ میلیارد ریال اعتبار از محل اعتبارات استانی، ملی و بخش خصوصی پیش‌بینی کردیم.
وی، مدت زمان پیش بینی شده اجرای فاز نخست را ۲ سال عنوان کرد و گفت: در فاز دوم که بعد از ایجاد زیرساخت‌ها آغاز خواهد شد، با فراخوانی که در قالب ۱۸ کاربری پیش بینی شده در طرح خواهیم داشت، سرمایه گذار را انتخاب می‌کنیم. اعتبار پیش‌بینی شده برای فاز دوم ۴۰۰۰ میلیارد ریال است که امکان افزایش این میزان نیز وجود خواهد داشت.
«سیدمناف هاشمی» استاندار گلستان در مراسم کلنگ زنی این طرح اظهار کرد: این پروژه یکی از آرزوهای دیرینه مردم گلستان بود که امروز عملیات اجرایی آن آغاز می‌شود.
وی با بیان اینکه برای شروع این پروژه مسیرهای سختی را پشت سر گذاشتیم، گفت: راه سخت‌تر اجرای این پروژه است. احیای خلیج گرگان و لایروبی کانال خزینی و چپاقلی از اساسی ترین پروژه های استان بوده و هست.
استاندار گلستان بیان کرد: حداقل سرمایه گذاری های مورد نیاز در پروژه طبیعت‌گردی و گردشگری جزیره آشوراده در بخش های مختلف، بالغ بر ۴۰۰ میلیارد تومان خواهد بود. حدود ۴۰ تا ۵۰ میلیارد تومان آن را دولت ظرف دو تا سه سال آینده از محل اعتبارات استانی و ملی تامین خواهد کرد. سرمایه گذاران بخش خصوصی هم در حین انجام زیرساخت ها بخشی از کار را انجام خواهند داد.
هاشمی با اشاره به دغدغه های محیط زیستی این پروژه، تاکید کرد: اصلی‌ترین موضوع در اجرای این پروژه باید حفظ گونه های گیاهی، جانوری و پرندگان باشد. عدم توجه به این موضوع به توسعه پایدار آسیب وارد خواهد کرد.
پیش از این مدیرکل حفاظت محیط‌زیست گلستان با بیان اینکه در طرح مصوب طبیعت‌گردی آشوراده تمامی ملاحظات قوانین داخلی و استانداردهای جهانی حفاظت رعایت شده است، گفته، تمامی شایعات و شبهه‌افکنی‌ها در خصوص هرگونه واگذاری عرصه‌های ملی، هتل‌سازی و سوءاستفاده‌های اشخاص در این جزیره تکذیب می‌شود.
امیر عبدوس اظهار کرده آشوراده جزیره‌ای در منتهی‌الیه شرقی ذخیره‌گاه زیست‌کره میانکاله است. منطقه‌ای که اطلاق عنوان ذخیره‌گاه زیست‌کره بر آن و ثبت آن در فهرست ذخیره‌گاه‌های بیوسفر برنامه انسان و کره مسکون سازمان بین‌المللی یونسکو، سازمان حفاظت محیط زیست را ملزم به اجرای یکسری برنامه‌ها در این ذخیره‌گاه می‌کند.
وی تصریح کرد: یکی از این برنامه‌ها تدوین طرح مدیریت و زون‌بندی منطقه برای استفاده‌های مختلف از عرصه‌های طبیعی منطقه از جمله استفاده‌های تفرجی و طبیعت‌گردی در اینگونه مناطق با مشارکت جوامع بومی و به نفع اقتصاد و معیشت پایدار بومیان است.
مدیرکل حفاظت محیط‌زیست گلستان خاطرنشان کرد: واگذاری غیرقانونی ۳۸۰ هکتار از اراضی ملی این جزیره در خلال سال‌های ۸۰ تا ۸۴ توسط گروهی از سوداگران زمین با سوءاستفاده از موقعیت، باعث شد تا سازمان حفاظت محیط‌زیست با یاری دستگاه قضایی و سازمان بازرسی کل کشور، همه توان خویش را برای باز پس‌گیری این اراضی و ابطال اسناد واگذار شده به نفع دولت جمهوری اسلامی ایران به کار بسته و خوشبختانه در سال ۱۳۸۷ این مهم تحقق یافت و مجدداً حاکمیت مطلق دولت و سازمان حفاظت محیط‌زیست بر این جزیره تحکیم شد.
مدیرکل حفاظت محیط‌زیست گلستان ادامه داد: لکن از آن سال تاکنون کماکان حلقه مفقوده‌ای در این منطقه وجود دارد و آن همان نبود زیرساخت‌های اولیه برای ساماندهی امور طبیعت‌گردی و نبود بستر لازم برای مشارکت جوامع بومی و انتفاع آنان از ظرفیت‌های اقتصادی طبیعت‌گردی این جزیره است. جزیره‌ای که سالیان متمادی مورد استفاده‌های مختلف مردم بومی بود که در تنها روستای موجود در این جزیره سکونت داشتند. هم‌چنین برخی دستگاه‌های دولتی از جمله آموزش و پرورش و شیلات نیز در آن تأسیسات و مستحدثاتی داشتند که تاکنون نیز بصورت ناقص در حال بهره‌برداری از تأسیسات خود هستند.
عبدوس گفت: بخش‌های شمالی این جزیره یکی از بهترین زیستگاه‌های زمستان‌گذرانی و زادآوری گونه‌های جانوری آبزی و کنارآبزی و منطقه‌ای مناسب برای پرنده‌نگری است اما هیچ‌گونه امکاناتی برای توسعه و ترویج این فعالیت در این جزیره تعبیه نشده و گروه‌هایی که به‌منظور پرنده‌نگری به این جزیره سفر می‌کنند به شدت از کمبود امکانات اولیه و زیرساخت‌های لازم برای طبیعت‌گردی در این جزیره گله‌مندند. تنها واحد حفاظتی سازمان حفاظت محیط زیست در این جزیره نیز واحد محیطبانی آشوراده است که صرفاً به ادای مسئولیت خویش در جهت حفظ و حراست از حیات وحش جزیره مشغول و از خدمات‌رسانی به گروه‌های طبیعت‌گردی معذور است. اینجاست که ضرورت تدوین و اجرای طرح مدیریت منطقه نمود بیشتری می‌یابد.
وی خاطرنشان کرد: مطالعه و تدوین این طرح مدیریت از سال ۱۳۸۵ آغاز و تا سال ۱۳۹۰ مرحله توجیهی و تفضیلی آن به پایان رسید و بر مبنای آن عرصه‌هایی از جزیره که بر اساس مطالعه توان اکولوژیک و ظرفیت قابل تحمل محیط، قابلیت تمرکز فعالیت‌های طبیعت‌گردی را دارند جانمایی و عرصه‌هایی که می‌توان در آن‌ها به تفرج گسترده پرداخت نیز مشخص شده‌اند.
عبدوس اظهار کرد: برای اجرای این طرح مدیریت دو رهیافت متصور است. رهیافت اول تأمین اعتبار زیرساخت‌های آن توسط سازمان متولی و تصدی‌گری مستقیم سازمان حفاظت محیط زیست بر آن است که خلاف سیاست‌های اصل ۴۴ و برون‌سپاری تصدی‌گری‌ها و خلاف استانداردهای مدیریت ذخیره گاه‌های زیست‌کره است که بیان می‌دارند اینگونه فعالیت‌ها باید با مشارکت جوامع بومی و برای تأمین منافع آنان باشد.
مدیرکل حفاظت محیط‌زیست گلستان ادامه داد: اما رهیافت دوم اجرای طرح به‌صورت فاینانس توسط یک عامل سوم است که بتواند ضمن حفظ مالکیت و حاکمیت سازمان حفاظت محیط زیست، با اخذ اعتبارات دولتی، زیرساخت‌هایی را برای مشارکت جوامع بومی و انتفاع آنان از منافع اقتصادی حاصل از طبیعت‌گردی تأمین کند.
وی خاطرنشان کرد: از این‌رو استانداری گلستان این مسئولیت را پذیرفت و سازمان همیاری شهرداری‌های استان گلستان به نمایندگی از استانداری مسئولیت طراحی و مطالعه ارزیابی اثرات زیست محیطی این طرح را عهده‌دار شد.
عبدوس گفت: طرح اولیه ارائه شده از سوی سازمان مذکور به لحاظ وجود برخی مغایرت‌ها با ضوابط مورد عمل سازمان حفاظت محیط زیست و تناقض با طرح مدیریت منطقه که قبلاً توسط سازمان تهیه و تصویب شده بود مورد تأیید سازمان حفاظت محیط زیست واقع نشد و انطباق این دو طرح ۴ سال به طول انجامید تا بالاخره در بهمن ماه ۹۶ این دو طرح بر هم منطبق شدند و مجوز نهایی ارزیابی اثرات زیست محیطی طرح به تصویب کمیته ملی ارزیابی اثرات زیست محیطی سازمان رسید.
مدیرکل حفاظت محیط‌زیست گلستان تصریح کرد: گام بعدی، تصویب این طرح در کمیته ملی طبیعت‌گردی بود که این مهم نیز در خرداد ماه ۹۷ تحقق یافت. هم‌اکنون این طرح که ضوابط اجرایی آن واجد مترقی‌ترین استانداردهای جهانی است و آماده اجراست تا هم متضمن حفظ ارزش‌ها و کارکردهای بیولوژیک منطقه باشد و هم بتواند منافع جوامع بومی را تأمین و آنان را در حفاظت و بهره‌برداری خردمندانه از این منطقه سهیم کند.
وی اظهار کرد: سازمان حفاظت محیط‌زیست با تشکر از نگرانی همه گروه‌های علاقه‌مند محیط‌زیست، سازمان‌های مردم نهاد، تشکل‌ها و انجمن‌های علمی به لحاظ دغدغه و نگرانی از آینده این جزیره، اطمینان می‌دهد که در این طرح همه ملاحظات قوانین داخلی و استانداردهای جهانی حفاظت رعایت شده هم‌چنین همه شایعات و شبهه‌افکنی ها در خصوص هرگونه واگذاری عرصه‌های ملی، هتل‌سازی و سوءاستفاده‌های اشخاص در این جزیره را تکذیب می‌کند.
و همه اینها در حالی است که سال ۹۵ فرهاد دبیری، معاون محیط زیست طبیعی سازمان حفاظت محیط زیست با اشاره به اینکه از نامه محیط زیست به استانداری گلستان در مورد جزیره آشوراده برداشت‌های متفاوت شده اظهار کرده بود، با ساخت هیچ نوع تاسیسات گردشگری در آشوراده موافقت نشده است.
وی با اشاره به اینکه برنامه مدیریتی همه مناطق چهارگانه سازمان حفاظت محیط زیست دارای ذون‌بندی است و این ذون‌بندی‌ها ذون گردشگری نیز دارند، گفت: چند سال پیش بخشنامه‌ای را برای استان‌ها ارسال کردیم که بررسی کنند که در ذون‌های گردشگری چه ظرفیت‌هایی برای توسعه گردشگری وجود دارد چون معتقدیم اگر قرار است زمینه بهره‌برداری پایدار از مناطق فراهم شود نوع آن طبیعت‌گردی است. به شرط اینکه در ذون‌های حفاظتی، تحقیقاتی یا سایر ذون‌ها نباشد. در پی این بخشنامه استان‌های مختلف ذون‌های گردشگری خود را برای پایلوت معرفی می‌کنند، بنابراین موضوع گردشگری بر مبنای یک طرح کلی است و تنها خاص آشوراده نیست.
وی افزود: قبل از اینکه مسئله گردشگری آشوراده مطرح شود این موضوع در پناهگاه حیات وحش “خبر” در نزدیکی پارک ملی “خبر” و منطقه حفاظت شده روچون کلیات طرح گردشگری تصویب شد و با اجرای طرح‌های گردشگری در این منطقه موافقت شد. برای دو سه نقطه دیگر نیز این طرح مطرح شده و در دست بررسی است. بنابراین بحث گردشگری تنها خاص آشوراده نیست ولی چون آشوراده یک پشتوانه تنش‌زا از گذشته دارد بیشتر مورد توجه قرار گرفته است.
معاون سازمان حفاظت محیط زیست با بیان اینکه طبق طرح مدیریتی از گذشته تاکنون کل منطقه آشوراده ذون گردشگری پناهگاه حیات وحش میانکاله است، گفت: کل ذون گردشگری آشوراده در قیاس با وسعت پناهگاه میانکاله اصلا وسعتی ندارد و تنها ۳۸۰ هکتار است. متقاضی که استاندار استان گلستان است طرح‌های خود را دو سال گذشته ارائه داد و در تمام این مدت این طرح‌ها در سازمان حفاظت محیط زیست در دست بررسی بوده است. این طرح‌ها بارها برای انجام اصلاحات بازگردانده شد و نهایتا سازمان حفاظت محیط زیست از کل محوطه گردشگری آشوراده که ۳۸۰ هکتار است تنها با ۱۰ درصد یعنی ۳۸ هکتار موافقت کرده است.
به گفته دبیری، در این ۳۸ هکتار با ساخت هیچ نوع تاسیسات گردشگری موافقت نشده است. تنها بر اساس معیارهای پذیرفته شده در همه جهان، در مقیاسی محدود اجازه گردشگری داده خواهد شد که این موضوع هم هنوز به تایید نهایی نرسیده است. این طرح بارها مورد بررسی مهندسین مشاور و کارشناسان قرار گرفت و سازمان محیط زیست اعلام کرد به شرطی موافقت خواهیم کرد که شروط محیط زیست رعایت شود و هنوز جوابی نگرفته‌ایم.
وی با اشاره به اینکه بعد از این مرحله، طرح‌های گردشگری آشوراده باید در کمیته ملی طبیعت‌گردی و سپس در کمیته ماده ۲ ارزیابی زیست محیطی بررسی خواهد شود، گفت: به خاطر پشتوانه تنش‌زایی که برای آشوراده وجود داشته مسیر ارزیابی بسیاری هنوز پیش رو است و باید همه مراحل طی شود. در توافق‌نامه سال‌های گذشته تاسیس هتل در آشوراده پیش‌بینی شده بود ولی چون ما اساسا با تاسیس هتل مخالف بودیم پیشنهاد دادیم که اگر قرار است امکان اقامتی به صورت هتل داشته باشید باید خارج از “ذون گردشگری آشوراده” و پناهگاه “حیات وحش میانکاله” در بندر ترکمن باشد.
معاون سازمان حفاظت محیط زیست درباره انتشار خبری مبنی بر اینکه نامه‌ای از سوی رئیس سازمان حفاظت محیط زیست به استاندار گلستان نوشته شده و طی آن موافقت سازمان را با ساخت هتل، استخر و آکواریوم در آشوراده اعلام کرده است، گفت: خیلی‌ها از نامه سازمان حفاظت محیط زیست به استاندار گلستان با موضوع طرح طبیعت گردی جزیره آشوراده برداشت‌های متفاوتی داشتند. اما در مورد استقرار آکواریوم باید تاکید کرد که در هر منطقه که قرار باشد توریست برای بازدید بیاید باید با نمونه‌هایی از گونه‌های موجود در آن منطقه آشنا شود و این امر طبیعی است؛ به طوریکه ممکن است ما اجازه استقرار یک سایت پرنده‌نگری در منطقه دیگری را صادر کنیم. این اقدام با خاصیت منطقه تطبیق دارد و وجود یک آکواریوم و محدوده آبی که نمایانگر گونه‌های آبزی دریای خزر باشد در یک محدوده مشخص در آشوراده هیچ اشکالی ندارد ولی تاسیس ساختمان دارای مشکل هست و با آن موافقت نخواهد شد.
دبیری با بیان اینکه هر کسی از ظن خود از این نامه برداشت‌هایی کرده است، افزود: جالب اینجاست که استاندار گلستان معتقد بود با شروط مطرح شده در نامه، سازمان حفاظت محیط زیست پاسخ منفی برای طرح‌های گردشگری آشوراده داده است. در حقیقت از بخش‌های دیگر نامه‌هایی داریم که معتقدند نباید با طرح آشوراده مخالف کرد. سازمان حفاظت محیط زیست اقداماتی که برای بخش‌های دیگر کشور مد نظر دارد در مورد آشوراده نیز اجرایی می‌کند.