فهرست مطالب
نگاهی به پیشرفت های علمی کشور
امروز با گذشت بیش از چهار دهه از پیروزی انقلاب، جهشی بزرگ در حوزه علم و فناوری و پژوهش در کشور ایجاد شده است و قله‌های افتخاری که تا پیش از این، در انحصار چند کشور پیشرفته بود، در تصرف جوانان نخبه و انقلابی ایران اسلامی است.
به گزارش خبرنگار پایگاه اطلاع رسانی دانشجویان و دانش آموختگان ترکمن، مردم ایران سال‌ها است که با اراده و خودباوری خود توانسته‌اند قله‌های افتخار را یکی پس از دیگری فتح کنند و پرچم ایران را بالا نگه دارند که البته این پیشرفت و دستاورد‌ها تنها مختص به یک حوزه خاص نیست، سعی کردیم بخشی از پیشرفت‌ها خصوصا در حوزه دانشگاه که جوانان در آن خوش درخشیدند را مورد بررسی قرار دهیم:
پیشرفت‌های علمی و دستیابی جمهوری اسلامی به برخی از فناوری‌های نوین در سالهای اخیر، به‌گونه‌ای حیرت‌انگیز بوده است که غربی‌ها را به شدت نگران کرده و موجب تشدید فشارها، کارشکنی‌ها و تحریم‌ها با بهانه‌های مختلف شده است. ارتقای سطح علمی جامعه، افزایش نرخ باسوادی، رشد مراکز علمی مدارس و دانشگاه‌ها و رشد تعداد دانشجویان در رشته‌های مختلف علمی، رتبه برتر ایران در تعداد مقالات و ارجاعات علمی و ثبت اختراعات و برتری در فناوری نانو، هسته‌ای، فضایی و سلول‌های بنیادی از جمله مهم‌ترین دستاوردهای علمی و فناوری انقلاب اسلامی به شمار می‌رود:
1- پیشرفت در زمینه علمی دانشگاهی
مطابق آخرین آمار استخراج شده از پایگاه اطلاعاتی شاخص‌های اساسی علم (scimagojr.com) که اطلاعات بسیار مهم، معتبر و مفصلی در خصوص برترین کشورها، قلمرو‌های موضوعی، دانشمندان، مجلات و سازمان ها بر اساس تعداد مقالات و استناد‌ها را ارایه می‌دهد، آخرین اطلاعات مستخرج از این پایگاه بر اساس شاخص اچ ایندکس یا تاثیرگذاری مقالات نشان می‌دهد که پژوهشگران ایران اسلامی در سال 2021 و 2020 رتبه 15 جهان را در انتشار مقالات برتر و تولید علم از آن خود کرده اند که نسبت به سالهای قبل تر ( 2015-2019) یک رتبه افزایش و بهبود در انتشار مقالات داشتند.
2- قرار گرفتن در بین 10 کشور در زمینه تحقیقات سلول های بنیادی
در زمینه فناوری و تحقیقات سلول های بنیادی ایران جزوء ۱۰ کشور برتر جهان محسوب می شود و محققان ایرانی توانسته اند پیشرفت های خوبی را در این زمینه داشته باشند. آن ها توانسته اند از سلول های بنیادی حتی در پیوندهای مغز و استخوان، پوست و ترمیم بافت آسیب دیده قلب استفاده کنند. همچنین در پژوهشکده رویان اصفهان شبیه سازی سلول های بنیادی انجام شده است. استفاده از سلول های بنیادی در پیوند قرینه چشم، تکثیر سلول های بنیادی بندناف بهمنظور درمان سرطان یا صدمات بافت قلب، عصب و سلول های استخوانی، ترمیم ضایعات نخاعی، شبیه سازی و تولید سلول های بنیادی جنین از جمله دستاوردهای بزرگ کشور ما در عرصه فناوری های نوین است. هم اکنون سلول های بنیادین جنینی و علم شبیه سازی نیز در کشور به دانشی بومی تبدیل شده است و شبیه سازی حیواناتی چون بز، گوسفند و گوساله در سال های اخیر باعث شده تا ایران در زمینه سلول های بنیادی در جمع کشورهای مطرح در این زمینه قرار گیرد.
3- ورود به باشگاه هسته ای جهان
در حوزه فناوری هسته ای، ایران بعد از پیروزی انقلاب و به خصوص در سال های اخیر گام های بزرگی را برداشته است. در سال 1353 سازمان انرژی اتمی ایران تاسیس شد و قرارداد ساخت نیروگاه اتمی بوشهر نیز به امضا رسید. اما از آن زمان تا سال 1381 شاید فعالیت چندان چشمگیری صورت نگرفت. در 20 بهمن 1381 رئیس جمهور وقت کشور خبر از تهیۀ سوخت هسته ای توسط متخصصین ایرانی برای نیروگاه های هسته ای ایران را داد. در فروردین ۱۳۸۵ محمود احمدی‌نژاد، اعلام کرد که ایران موفق به غنی‌سازی اورانیوم به میزان 5/3 درصد شده است. در تاریخ ۲۶ بهمن ۱۳۹۰ (۱۵ فوریه ۲۰۱۲) ایران از ساخت میله سوخت هسته‌ای ۲۰ درصد غنی شده و بارگذاری آن در رآکتور تحقیقاتی ۵۵ مگا واتی تهران خبر داد. این پیشرفت ها باعث شد تا در سال 2013، بریتیش پترولیوم با معرفی ۲۹ کشور تولیدکننده انرژی هسته ای جهان، از رتبه ۲۸ ایران میان تولید کنندگان انرژی هسته ای در سال ۲۰۱۳ خبر دهد و اعلام کرد ایران با افزایش ۳ برابری تولید انرژی هسته ای اش در این سال از هلند جلو زده است.
4- کسب رتبه چهارم تولید علم و فناوری نانو
گزارش عملکرد سند “گسترش کاربرد فناوری نانو ایران در سال ۱۴۰۰” در پنج فصل منتشر شد. در فصل نخست این سند به وضعیت دستیابی به اهداف کلان پیشرفت فناوری نانو در کشور پرداخته شده است. بر این اساس، در سال ۲۰۲۱ میلادی، ۱۲ هزار و ۱۹۹ مقاله مرتبط با فناوری نانو توسط محققان ایرانی در WoS نمایه شد که این تعداد، معادل ۴۱.۵ درصد از کل مقالات نانو منتشر شده در این سال است.
این سهم از انتشار مقالات نانو، ایران را همانند سال گذشته، در رتبه چهارم دنیا قرار داده است. این جایگاه در حالی به دست آمده که ایران در سال ۲۰۰۰ و قبل از تأسیس ستاد توسعه فناوری نانو که تعداد معدودی از محققان و دانشمندان ایرانی با این فناوری نوظهور آشنا بودند، با انتشار ۸ مقاله نانو در رده پنجاه و هشتم جهان و ششم منطقه خاورمیانه قرار داشت.
در سال ۲۰۲۱ در بین دانشگاه‌های کشور، دانشگاه تهران با انتشار ۸۴۳ مقاله نانو (۸.۶ درصد) از کل مقالات نانو ایران در این سال در رده اول قرار گرفته و پس از آن به ترتیب دانشگاه صنعتی امیرکبیر، دانشگاه تربیت مدرس، دانشگاه علوم پزشکی تهران و دانشگاه علم و صنعت در رده‌های بعدی قرار دارند. مجموعه دانشگاه آزاد اسلامی نیز نزدیک به یک‌پنجم از کل مقالات نانو ایران را منتشر کرده که البته این آمار متعلق به تمامی واحدهای این دانشگاه است.
همچنین بر اساس اطلاعات فدراسیون سرآمدان علمی ایران، تعداد مقالات نانو ایران که در مجلات برتر علمی جهان منتشر شده‌اند، از ۸۸ مقاله در سال ۲۰۲۰ به ۹۳ مقاله در سال ۲۰۲۱ افزایش یافته است. همچنین بر اساس بانک اطلاعات مجلات علمی (JCR)، تعداد و سهم مقالات نانو ایران که در مجلات Q۱ منتشر شده‌اند نیز در سال ۲۰۲۱ نسبت به سال گذشته افزایش یافته و بر این اساس رتبه ایران در این شاخص یک رده بهبود یافته است و نهایتاً در مورد شاخص اچ ایندکس (h-Index)، رتبه جهانی ایران برای مقالات منتشر شده در ۵ سال منتهی به ۲۰۲۱ (h-index پنج‌ساله) یازدهم است.
ایران در مجموع تا پایان سال ۲۰۲۱، ۳۰۷ اختراع مرتبط با فناوری نانو در دفاتر ثبت پتنت آمریکا و اروپا منتشر کرده است. تعداد پتنت‌های نانو ایران در USPTO در سال ۲۰۲۱، ۲۱ پتنت بوده است. علاوه بر این، در همین سال، ۳۴ اختراع نانو دیگر در حال ثبت نهایی در این دفتر هستند. بر این اساس، رتبه ایران در پتنت‌های ثبت شده در USPTO در سال ۲۰۲۱ بیست و چهارم است. این تعداد اختراعات مرتبط با فناوری نانو، سهمی در حدود ۳۰ درصد از کل پتنت‌های ثبت شده ایران در ادارات ثبت پتنت آمریکا و اروپا را شامل می‌شوند.
5- پیشرفت در حوزه علوم هوا و فضا
در نقشه جامع علمی کشور، هوافضا به عنوان یکی از اهداف بخش نظام علم و فناوری و جز اولویت‌های «الف» فناوری تعیین شده است. همچنین هوافضا نقش مؤثری در توسعه دیگر فناوری‌های اولویت دار دارد. رشد سریع مخابرات ماهواره‌ای، پیش بینی چندین برابر شدن بازار درخواست مشاهده زمین موید اهمیت این موضوع است.
نقش بخش هوافضا در ارتقای اقتدار و امنیت ملی، پیشرانی علم و فناوری در دیگر زمینه‌ها و منافع حاصل از سرریز فناوری‌های توسعه یافته یا بومی سازی شده به دیگر بخشها نیز از جمله دیگر عواملی هستند که هوافضا را در سطح جهانی، به یک بخش راهبردی تبدیل کرده است.
در کشور ما، دستاوردهای اخیر به ویژه طراحی، ساخت و پرتاب ماهواره‌ها سبب افزایش عزت و خودباوری ملی شده و تراز جمهوری اسلامی ایران را در چشم ناظران جهانی ارتقا بخشیده است.
برخی ویژگی‌ها، ظرفیت‌ها و توانمندی‌های خاص جمهوری اسلامی ایران، همچون سرزمین پهناور و موقعیت ممتاز ژئوپولیتیک، تجربه کسب توانمندی در ساخت، پرتاب و قراردادن ماهواره، فضاپیما و سایر اجسام پرنده در فضا و بهره برداری از آنها، دانشگاه‌ها و پژوهشگاه‌های کلاس جهانی، نیروی انسانی مستعد، نخبه و متخصص، ضرورت توجه ویژه به این بخش را نمایان می‌سازد.
۱۰ کشور در دنیا به معنای واقعی دارای فناوری فضایی هستند که شامل آمریکا، روسیه، چین، ژاپن، هند، ایران، انگلستان، اکراین، برزیل و آلمان می‌شوند. طبق آمارهای رسمی بین‌المللی، ایران در سال ۱۹۹۶، در رتبه ۴۵ کشورهای دارای برترین فناوری‌های فضایی قرار داشت. در آن سال‌ها، ایران، سایه تحریم چندانی را در این زمینه احساس نمی‌کرد اما امروز و تا پیش از این دستاورد درخشان، ایران، دهمین کشور دارای فناوری‌های نوین فضایی است. آن‌چه در این آمار رشک‌برانگیز نشان داده و تعجب دانشمندان و نوابغ جهانی را در پی داشته آن‌که، ۹ کشور ابتدایی این فهرست، تحت هیچ‌گونه تحریم فضایی قرار ندارند و ایران به عنوان دهمین کشور این فهرست، نخستین کشوری است که با شدیدترین تحریم‌های حوزه هوافضا مواجه است.