فهرست مطالب
دعوت به مشارکت برای انتشار مجدد نشریۀ گل صحرا
پیش‌نوشت: مطلب زیر با عنوان «خشکیدن یا بالیدن؟ ضرورت توسعه و تحول در نشریۀ گل صحرا» در آخرین شماره ماهنامه گل صحرا (سال پنجم، شماره 49، مهر 1398) منتشر شده است. دو سال است که انتشار نشریه به دلیل مشکلات مالی متوقف شده است. طبق همفکری انجام شده با صاحب امتیاز و سردبیر محترم نشریه جناب آقای عبدالحمید آخوندی، در صورت امکان جذب حمایت مالی (اسپانسر) و حداقل یک فرد داوطلب مسلط به نرم‌افزار ایندیزاین برای انجام کار صفحه‌بندی، با وجود داوطلبان قابل توجه برای نویسندگی و تولید محتوا، انشاالله انتشار نشریه بزودی از سر گرفته خواهد شد. از دواطلبان هرگونه مشارکت خواهشمندیم با شماره مدیر مسئول نشریه 09113733069 جناب آقای آخوندی تماس بگیرند.
خشکیدن یا بالیدن؟ ضرورت توسعه و تحول در نشریۀ گل صحرا
برای اولین بار در یکی از سفرهای معدودم به دیار خویش، این گل زیبا را ملاقات کردم. مرداد 1395 بود. پس از چند ماه به صحرا برگشته بودم. طبق روال همیشگی راه افتادم تا به تنهایی در خیابان‌های شهر (بندرترکمن) قدمی بزنم، که سر زدن به دکه‌های روزنامه فروشی نیز بخشی از آن محسوب می‌شد. در دکۀ روبروی ایستگاه گرگان، نزدیک فلکه، عنوانی توجهم را جلب کرد: «ماهنامۀ گل صحرا». اولین بار بود این نشریه را می‌دیدم. آن را خریدم، خواندم و برای اولین بار، مجذوب یک نشریۀ محلی ترکمنی شدم. از اینکه به مدت دو سال چنین گلی در صحرا در حال بالیدن بود، به خود بالیدم. و به عنوان کسی که دستی بر قلم داشت از بی‌خبری خود از وجود چنین گل نوشکفته‌ای در صحرا، کمی شرمنده شدم. و در شماره‌های بعد سعی کردم که در حد توان خویش سهمی در شکوفایی آن داشته باشم.
«گل صحرا» چند ویژگی ممتاز داشت که در کمتر نشریۀ ترکمن صحرا شاهدش بودم. مهمترین ویژگی آن «استقلال» بود. نشریه با تلاش خودجوش تعداد معدودی از افراد فرهنگ‌دوست، فرهنگی و با فکر و ذوق، فعالیت می‌کرد و هیچ گونه وابستگی خاص حزبی و عقیدتی نداشت. امتیاز دوم، «کثرت‌گرایی» در دیدگاه‌های بازتاب یافته در نشریه بود. هر نوع رویکردی را می‌توانستی در آن ببینی. و امتیاز سوم که بخش عمده‌ای از اعتبار نشریه وابسته به آن بود، حجم زیاد «مطالب اصیل، تحقیقی و تالیفی» بود که در نشریات مشابه، شاهدش نبودم. البته این امتیازات به این معنا نیست که نشریه ضعفی نداشت. برخی نوشته‌های بسیار ضعیف، غلط‌های متعدد نگارشی و تایپی عمدۀ ضعف‌های نشریه را شامل می‌شد. با تمام این‌ها همت و تلاش خستگی‌ناپذیر و یک‌تنۀ صاحب امتیاز و سردبیر (آقای عبدالحمید آخوندی) و همکار ایشان (آقای غفور خوجه) در جهت تداوم انتشار نشریه ستودنی است. این ستایش همچنین شامل حال نویسنده‌هایی است که بی هیچ چشمداشتی خالصانه در جهت تعالی فرهنگی قلم می‌زنند. همچنین این تحسین شامل مخاطبانی است که علیرغم تنگنای روزافزون اقتصادی، گل صحرا همچنان بخشی از سبد کالای آنهاست. گل‌های حقیقی صحرا همین ذهن‌ها و قلب‌هایی هستند که در راه روشنی‌بخشی هرچه بیشتر به چراغ فرهنگ می‌خوانند، می‌اندیشند و می‌تپند.
روزگار عُسرَت
وقتی که معیشت به تنگنا می‌گراید، نخستین کالایی که از سفره برچیده می‌شود، «فرهنگ» است. تحریم، تورم و بحران اقتصادی انسان‌ها را ناگزیر به تمرکز بر کف هرم نیازها می‌سازد. مسئله، مسئلۀ بودن و نبودن است. بقا بر هر چیز اولویت می‌یابد. و چنین است که فرهنگ به حاشیه می‌رود، فراموش می‌شود و نحیف و نحیف‌تر می‌شود و شاید بمیرد. رشد فرهنگی، به زعم نگارنده، حداقل دارای دو شرط است: فراغت و آزادی. این دو به ترتیب به اقتصاد و سیاست وابسته‌اند. در هر سه مقطع شکوفایی فرهنگی (و علمی) در تاریخ یعنی عصر طلایی یونان باستان، عصر طلایی تمدن اسلامی و رنسانس در اروپا می‌توانیم این دو ویژگی را ببینیم. و فقدان آنها، به معنای فراموشی، کم‌سویی و خاموشی گرفتن چراغ فرهنگ است. در هر صورت بحران پیش‌گفته باعث شد که علیرغم تمام تقلای مسئولان آن، «ماهنامه گل صحرا» ناگزیر به مرور حالت «دو ماهنامه»، «فصلنامه»، «دوفصلنامه» و «سالنامه» بیابد. آیا پژمردگی، خشکیدن و به خاطرات پیوستن سرنوشت محتوم گل صحراست؟
ضرورت تحول و توسعه
چگونه می‌توان «گل صحرا» را از خشکیدن نجات داد و به شکوفایی رساند؟ می‌گویند تهدیدها همیشه بذر فرصت‌ها را نیز در دل خود دارند. شاید این دوران سخت فرصتی باشد برای تامل و بازاندیشی در جوانب مختلف نشریه و سامان‌بخشی دوباره به آن با روش‌ها و رویکردهای جدید. در این راستا، نگارنده پیشنهادات خود را به صورت زیر ارائه می‌نماید.
-
تشکیل کارگروه مدیریت نشریه
مدیریت انتشار نشریه برای یک یا دو فرد کار سنگینی است و بهتر است که گروهی از افراد علاقمند و مشتاق با همفکری و همکاری نشریه را مدیریت کنند. مسائل و مشکلات نشریه باید دائما توسط این گروه مورد بررسی و حل و فصل قرار گرفته و برای توسعه و ارتقای نشریه ایده‌پردازی، برنامه‌ریزی و اقدام شود.
-
فعال‌سازی سایت نشریه
سایت نشریه مدت‌هاست که غیرفعال است. البته همان زمان نیز که سایت فعال بود از آن استفاده خوبی نمی‌شد و صرفا به درج برخی اخبار بسنده شده بود. می‌توان مطالب غیرخبری شماره‌های قبلی را به مرور در سایت قرار داد. همچنین می‌توان با قرار دادن محتوای غنی‌تر و دست اول و جذاب ضمن افزایش بازدیدکننده سایت، ماهنامه را تبلیغ کرده، فروش آن را بالا برد. همچنین از طریق دریافت آگهی در سایت نیز می‌توان بخشی از هزینه‌ها را پوشش داد.
-
انتشار و فروش نسخه الکترونیک نشریه
این پیشنهاد را حدود سه سال قبل نیز به مسئولان نشریه ارائه نمودم و در اینجا آن را بازگو می‌کنم. ترکمن‌ها و علاقمندان به فرهنگ ترکمنی در نقاط مختلف ایران و جهان به نشریه دسترسی ندارند. لذا شاید بهتر باشد با توجه به همه گیر شدن دسترسی به اینترنت، نسخه الکترونیک (پی دی اف) نشریه از طریق سایت نشریه و همچنین سایت‌هایی مثل جار ، فیدیبو و طاقچه برای فروش عرضه شود. در سایت فیدیبو می‌توان از خارج از کشور و با دلار نیز خرید انجام داد. نسخه الکترونیک محدودیت تیراژ نسخه کاغذی را ندارد و مشتریان بالقوۀ آن نیز صدها و چه بسا هزاران برابر مشتریان نسخه کاغذی است.
-
دعوت از داوطلبان به همکاری
خوشبختانه در ترکمن صحرا افراد متخصص، فرهیخته و فرهنگ‌دوست در زمینه‌های مختلف (از طراحی سایت، برنامه نویسی، تبلیغات، حسابداری و مدیریت گرفته تا گرافیک، ویراستاری، مترجمی، نویسندگی، تولید محتوا و …) کم نیستند. احتمالا بخشی از ایشان حاضر باشند که به صورت افتخاری با نشریه به همکاری بپردازند. باید برای دعوت از این افراد برای همکاری افتخاری و داوطلبانه فراخوان داد و چه بسا که با توسعه نشریه بتوان در آینده به آنها دستمزدی هم پرداخت نمود. ترکیبی از جوانی و تجربه می‌تواند وضعیت بهینه‌ای را برای ارتقای هرچه بیشتر کیفی و کمی نشریه فراهم کند.
-
جذب حمایت مالی
دریافت حمایت مالی در امور فرهنگی امری عادی است اما باید ملاحظاتی را نیز در نظر داشت. مثلا اینکه حامی نشریه نباید هیچ توقعی در قبال حمایت خود داشته باشد. از این رو بهتر است که کمک‌ها به صورت مخفیانه باشد یا از طریق تبلیغات (برخی مصاحبه‌ها و مطالب اختصاصی در جهت تبلیغ حامی) جبران گردد. در هر صورت جذب حمایت مالی نباید هیچگونه لطمه‌ای به استقلال و رویکرد کثرت‌گرای نشریه وارد کند.
امید به شکوفایی مجدد گل صحرا
ما ترکمن‌ها همچنان دارای فرهنگی شفاهی هستیم. تا این فرهنگ به صورت مکتوب درآید، کار فراوان و راه درازی در پیش است. یکی از مهمترین اقدامات در این راستا، تولید نشریات با محتوای اصیل و وزین است. به همین جهت تداوم و توسعۀ گل صحرا خدمتی ارزشمند در جهت توسعه و تعالی فرهنگی در ترکمن صحرا است. امیدوارم آنها که دغدغۀ فرهنگ دارند، در این جهت گام بردارند و به شکوفایی مجدد و بالیدن هر چه بیشتر گل صحرا یاری رسانند. نگارنده آمادگی خود را جهت هرگونه کمکی که در توانش باشد، اعلام می‌نماید.
موسی توماج ایری
نویسنده و پژوهشگر
دانشجوی دکتری فلسفه تعلیم و تربیت دانشگاه تهران