نویسنده، مترجم و پژوهشگر نامی ترکمن صحرا

استاد نظرمحمد(هوشنگ) گل محمدی ، نویسنده، مترجم و پژوهشگر نامی ترکمن صحرا

به گزارش پایگاه اطلاع رسانی دانشجویان و دانش آموختگان ترکمن ، استاد نظرمحمد(هوشنگ) گل محمدی نویسنده ، مترجم و همینطور مؤلف کتابهای باورهای ژرف ، دیوان اشعار ملانفس و دیوان اشعار و منظومه ها و داستان های نورمحمد عندلیب ، از جمله چهره هایی هستند که از دیر باز در عرصه تولید وتهیه برنامه های صدا وسیمای ترکمنی وتحقیق  وپژوهش در زبان و ادبیات ترکمن فعالیت داشتند. به سراغ استاد رفتیم تا با توجه به تجربه سالیان دراز ایشان ، شما را بیشتر با این شخصیت فرهیخته آشنا سازیم:

س – استاد لطفأ ضمن معرفی خود بفرمائید چگونه شد که به امر نویسنده گی وترجمه وتألیف روی آوردید ؟

ج _ بنده نظرمحمد گل محمدی که بنام هوشنگ گل محمدی نیز خوانده می شوم متولد ساکن گرگان هستم ودرسال 1372 با عنوان دبیر ارشد خبرصداوسیما بازنشسته شدم . واما اینکه چگونه شد که به امر نویسندگی وترجمه وتألیف روی آوردم ، این بر می گردد به سالهایی که به سبب علاقه ای که به زبان وادبیات ترکمن و همینطور نویسندگی و تهیه و تولید برنامه های رادیویی داشتم جذب رادیو گرگان شدم و در این رابطه علاوه بر تجربیاتی که درزمینه فرهنگ وادب ترکمنی کسب نمودم روی به تحقیق وپژوهش آوردم وحاصل اندوخته های خویش را به صورت برنامه ای ونوشتاری عرضه داشته ام . که البته این برای سالهای بازنشستگی اندوخته ای ارزنده بوده اند .

س – استاد برای آشنائی بیشتر، از فعالیت های فرهنگی وزمینه های پژوهشی خودتان بفرمائید واینکه غیراز کتابهایی که از آنها یاد کردیم آثار یا اثردیگری دارید ؟

ج _ بله ، اصولأ نویسندگان ومترجمین و تهیه کنندگان صدا وسیما بمنزله چهره های پشت صحنه هستند که آثار آنها پس از مدتی تنها زینت بخش آرشیو می گردند درحالیکه مجموعه این مطالب و آثارمی توانند خود چندین جلد کتاب باشند . البته در دوران خدمت با مجلات ومطبوعات وهمچنین مؤسسه پژوهش ومطالعات فرهنگی بنیاد ، در زمینه ترجمه به زبان آلمانی و ارسال مقالات متنوع همکاری داشتم  و سه جلد کتاب برای کودکان بنام “دانلد داگ ” را نیز از آلمانی به زبان فارسی ترجمه کردم که بوسیله سازمان نشر افق تهران به چاپ رسید .به غیر کتاب باورهای ژرف و دیوان اشعار ملانفس و اخیرأ دیوان اشعار نورمحمد عندلیب اکنون نیزچند کتاب آماده دارم که انشاءالله اگر توفیق یار باشد اقدام به چاپ خواهم نمود و اما در سالهای بعد ازبازنشستگی ، چند سالی را به نمایندگی شرکتهای ایرانی د ر ترکمنستان مشغول به کار بودم در این مدت هرگز از تحقیق وپژوهش و نویسندگی دست بر نداشتم .

پس از مراجعت از ترکمنستان و با اقامت درگرگان امکان ادامه فعالیتهای علمی وفرهنگی فراهم گردید . به ترتیب ضمن عضویت در کانون نویسندگان استان گلستان ، در اولین نشست بین المللی تاریخ ترکمن فعالیت نمودم و با عضویت در کمیته های تاریخی ، اجتماعی وفرهنگی دایره المعارف ترکمن که به همت دکتر سارلی راه اندازی شده بود ، به کار خویش ادامه دادم . در دو دوره همایش بین المللی تبین اندیشه های مختومقلی فراغی که ازسوی اداره کل ارشاد استان گلستان در سالهای 1386و1387بر گزار گردید همکاری نزدیکی داشتم و مقاله ارسالی بنده تحت عنوان “جلوه های ادب فارسی دراشعار مختومقلی فراغی ، به عنوان مقاله برگزیده ، انتخاب گردید .

در این فاصله به دعوت سازمان میراث فرهنگی ساری در نشست کشورهای سواحل بحر خزر شرکت نمودم . در ادامه تحقیق و پژوهشهای خویش به دعوت انستیتو نسخ خطی آکادمی علمی میراث فرهنگی ترکمنستان در همایش های متعددی چون ” کنگره بین المللی بزرگداشت امام رضا(ع) درشهر مرو و همینطور همایش بین المللی بزرگداشت شاعر ترکمن ملا نفس در عشق آباد و مرو و همایش بین المللی بزرگداشت نورمحمد عندلیب در داش آغوز با ارائه مقالات تحقیقی شرکت نمودم و کتاب هایی که به همت رایزنی فرهنگی سفارت جمهوری اسلامی ایران با ترجمه بنده به چاپ رسیده بود به دبیرخانه همایش تقدیم گردید .برایم شرکت درهمایش ها این فرصت را به وجود آورده بود تا با صاحب نظران واساتید ترکمن مقیم درعراق وافغانستان وازبکستان و آذربایجان و اساتید ترکیه آشنا شده و اطلاعاتی را به دست آورم . درحال حاضرنیز با ارسال مقالات برای مطبوعات و فصل نامه های استان با آنها همکاری دارم .

س – استاد مایلم قبل ازآنکه وارد گفتگوی تازه ای گردیم نظر جنابعالی را درمورد کتاب و چگونگی کیفیت یک کتاب ترکمنی بدانم .

ج – معتقدم فرق است بین یک کتابی که نویسنده ، صرف به خاطر نوشتن کتاب با مضامین تکراری وبدون تازه گی ومنابع مستند ارائه می دهد ، با کتابی که یک نویسنده محقق واحیانأ مترجم با رعایت همه موارد ازقبیل ارائه منابع ، کنکاش درگنجانیدن مطالب تازه ورعایت قواعد نقل قول وتجزیه وتحلیل مطالب وغیره عرضه می دارد . هدف تنها نوشتن کتاب وبالابردن رقم تألیفات نباید باشد و اگر از انتخاب سوژه های تکراری خودداری گردد مفید به فائده خواهدبود . این امر به مرور سبب می گردد که منابع لازم در دیگر زمینه های فرهنگی و علمی کمتر و کمتر گردند تا بالاخره محدود به چند سوژه و موضوع شوند . منظورم اینست که دوستان نویسنده و دانشمند می توانند به آثار دیگری روی آورند تا میدان عمل درزمینه زبان و ادبیات ترکمن وسعت بیشتری یابد و امکان دسترسی به دیگر منابع علمی و ادبی فرهنگی جهت تحقیق و پژوهش برای دیگران فراهم آید  و از طرفی علاقمندان محلی و غیر محلی با فرهنگ و سنت و آثار بیشتری از ترکمن ها آشنا می گردند .

س _ استاد نظرمحمد(هوشنگ) گل محمدی ، آنطوریکه در رزومه جنابعالی مطالعه نمودم نام شما با آغاز به کار برنامه های ترکمنی صدای گرگان (رادیو گرگان) شناخته شده است .لطفأ توضیح بیشتری را دراین مورد بفرمائید .

ج _ در سال 1346 پس از همکاری با آموزش و پرورش بندر ترکمن با تشویق دوستان به رادیو گرگان رفتم ، همانگونه که قبلأ نیز گفتم ، به سبب علاقه ایکه به فرهنگ بومی و زبان و ادبیات ترکمنی داشتم به کار خود دربرنامه های ترکمنی ادامه دادم . وبه ترتیب در پستهای تهیه کننده گی وسرپرستی برنامه های ترکمنی و خبر مشغول به کار بودم . امرترجمه و برگردان از فارسی به ترکمنی تقریبأ بر عهده مجریان یا تهیه کنندگان برنامه ها بود و از این روی می توان گفت اساسأ ترجمه ترکمنی در آن ایام در رادیو بنیان گزاری می شد . و در آن زمان به جز چند جلد کتاب منبع دیگری وجود نداشت . مترجمین ترکمنی رادیو بدین علت در پردازش و ارائه واژه های اصیل تلاش داشتند. در آن روزها رادیو گرگان ابتدا با قدرت یک کیلوات و چندی بعد با قدرت ده کیلوات پخش می شد و علاقمندان بسیاری حتی در ترکمنستان داشت .این را گفته باشم که درزمان ما رادیو گرگان ابتدا زیر نظر صداوسیمای گیلان وسپس صدای وسیمای مازندران قرار داشت تا اینکه بالاخره خود بصورت مرکزی مستقل درآمد .

س – لطفأ اسامی همکارانی را در آن زمان با شما بودند و احتمالأ بعضی از آنها همانند شما در سنین بازنشستگی هستند ویا به رحمت ایزدی پیوستند نام ببرید .

ج – بسیار خوب . سعی میکنم نام همکاران عزیزی را که افتخار همکاری با آنان را داشتم به خاطر بیاورم واحیانأ اگر همکاری از قلم افتاده باشد معذرت می خواهم . قبل از ورودم همکار خوبم مرحوم عبدالطیف گلی در رادیو مشغول بودند . یک خانم گوینده ای داشتیم بنام خانم هما لر واز همکاران پاره وقت چون آقای جبار ایری دربرنامه کشاورزی وتعاونی ومرحوم نازدردی نوشین دربرنامه افسانه های ملل و نیز از مرحوم نوربردی جرجانی که خود شاعر بودند برای خانه وخانواده استفاده می کردیم . و در برنامه های مذهبی از روحانیون محترم ترکمن بعنوان سخنران مذهبی بهره می بردیم . البته به سبب علاقمندی برخی از جوانان و صاحبان قلم از آنان نیز بطور پراکنده استفاده می شد و خوشبختانه بعضی از این علاقمندان بعدها به استخدام برنامه های ترکمنی درآمدند . ازآنجائیکه تقویت کادر ترکمنی به سبب استقبال عمومی ضروری به نظر می رسید لذا نسبت به استخدام مرحوم قلیچ طغانی در زمینه ترجمه و اجرا وگویندگی خبر، مرحوم ملا ولی مؤمنی در زمینه ضبط وپخش برنامه ها ، آنه قربان بهی و عیسی فروهر و حاجی محمد قلیچی در ارتباط با ترجمه و اجرا ی برنامه های خانه و خانواده و جوانان و ترانه های درخواستی ودیگر برنامه ها وهمچنین گویندگی خبر استفاده می نمودیم . دراین میان مشکل عمده ما جذب یک گوینده زن ترکمن بود . اولأ چون خانم گوینده وقت ما خانم لر دارای لهجه بودند وثانیأ خانم های ترکمن به آسانی تن به گویندگی نمی دادند . ابتدا ازد ختر خانم ، خانم لر به عنوان گوینده استفاده کردیم و در ادامه تلاشهای خود به سراغ خانم منیره نیک پی رفتیم و دعوت به کار نمودیم و بالاخره پس مدتی موفق به استخدام خانم بی بی زلیخا مظفری شدیم . بدین ترتیب تحولی در کادر ترکمنی و البته در کیفیت برنامه ها به وجود آمد و ساعات پخش برنامه ها ، به دو الی چهار ساعت در روز افزایش یافت . و بعد از انتقال بنده به مرکز تهران ، افراد شایسته دیگری به استخدام درآمده بودند .

س – آیا در آن سالها به هنگام خدمت دررادیو گرگان فعالیت دیگری هم داشته اید ؟

ج _ بله . باید بگویم کثرت وحضور هنرمندان اعم از نوازنده وخواننده وبازیگران محلی جهت اجرای برنامه آنچنان بود که فکر گردآوری آنها بطور یکپارچه و مستقل در یک گروه توجه مرا بخود مشغول داشته بود که درآن سالها جمع آوری نوازندگان و خوانندگان و هنرمندان که همواره بطور پراکنده مراجعه می کردند یکی از معضلات بود زیرا این گروه های دو الی چهار نفره از نقاط مختلف استان مثل مراوه تپه ، کلاله ، گنبدکاوس ، آق قلا ، بندرترکمن ، گمیشان و دیگر نقاط می آمدند . تصمیم گرفتیم با گرد آوری گروه های نوازنده و خواننده ، گروه موسیقی ترکمنی را به وجود بیاوریم . خوشبختانه در سال 1348 موفق به تأسیس اولین گروه متشکل موسیقی ترکمن بنام “گروه موسیقی مختومقلی” وابسته به اداره فرهنگ وهنر وقت با سرپرستی اینجانب شدیم . و از همکاری های مرحوم قلیچ طغانی بعنوان منشی و ارازمراد آرخی که کارشناسی گروه موسیقی ترکمن متشکل از بخشی ها ونوازندگان ترکمن سراسر استان گلستان را، برعهده داشتند استفاده می نمودیم . این گروه برنامه های موسیقی وهنری خود را علاوه بر رادیو در شهرهای کلاله (سال1349) ، بندر ترکمن سال 1349-) و در گرگان (1350-1349 ) اجرا نمود که مورد استقبال قرار گرفت . در مورد اولین گروه موسیقی ترکمن انشاءالله سر فرصت می توانیم بطورجداگانه بیشتربه صحبت بنشسینیم .

س _ استاد فعالیت شما در رادیو گرگان به خوبی شروع شد واطلاعات جالبی را فرمودید ، ممکن است بپرسم چگونه شد که سر از صداوسیمای مرکز تهران درآوردید ؟

ج _ درسال 1353 با توجه به نیاز مرکز گرگان به کادری مجرب ودوره دیده به برنامه های برون مرزی تهران منتقل شدم تا ضمن ادامه تحصیل دردانشگاه تهران درکمیته ترکمنی برنامه های خاورمیانه امور بین الملل صدا وسیما مشغول به کارشدم از جمله وظایف ما نظارت بر برنامه های ترکمنی رادیو گرگان بود ومی بایستی با ارسال مطالب ومقالات آنرا تغذیه نمائیم . در کمیته ترکمنی تهران آقای مجید محمد قلیچی به کار مشغول شدند واز وجود آقای طایجان ایمری که دانشجو بودند بطور پاره وقت استفاده می نمودیم . کلاسهایی نیزجهت آشنائی با زبان وادبیات ترکمن و تهیه کنندگی برنامه ها در تهران بر گزار شد و خوشبختانه برخی از شرکت کنندگان در کلاس که ازمرکز گرگان معرفی شده بودند پس ازبازگشت به خدمت صدا وسیمای آن مرکز درآمدند و احتمالآ چند نفری هم باید تاکنون بازنشسته شده باشند . در مدت خدمت خود در صداو سیمای مرکز موفق به گذراندن دوره سرپرستی درسازمان مدیرت صنعتی شدم و مدتی نیز ضمن خدمت مسئولیت آرشیو برون مرزی را بر عهده گرفتم و همینطور بعنوان مترجم زبان آلمانی با مؤسسه پژوهش و مطالعات فرهنگی بنیاد مستضعفان بطور پاره وقت همکاری داشتم . بارها تلاش داشتم به مرکز گرگان برگردم ولی با انتقال مجدد بنده به گرگان موافقت نگردید تا اینکه از سوی اموربین الملل صدا وسیمای جمهوری اسلامی ایران ، تصمیم گرفته شد برنامه ای تلویزیونی به مدت یکساعت در روزهای جمعه و پنجشنبه از طریق شبکه سراسری برای ایرانیان ترکمن پخش گردد لذا در اسرع وقت اقدام گردید و برنامه های سیمای ترکمن برای اولین بار در سال  1365 همزمان با هفته دولت از صدا وسیمای سراسری مرکز تهران پخش شد . و در مدت پخش برنامه ها از آقای سقلی بعنوان مجری و از وجود دیگر دوستان وعلاقمندان و دانشجویان مقیم در تهران در امر دوبله فیلم و تهیه مقاله و غیره استفاده می کردیم .خصوصا آقای موسی جرجانی که هم اکنون بازنشسته ارشد صدا وسیما است در آن زمان همکاری زیادی با ما داشته واز طرحها و برنامه های خود ما را بی بهره نمی گذاشت. و بنده نیزتهیه و ترجمه ترکمنی و اجرای برنامه خبری تحت عنوان ” جهان در هفته ای که گذشت ( جهان گچن هفته دا) را بر عهده داشتم . بهر حال پس از چندی ادامه پخش برنامه ها که امکان گسترش آن فراهم آمده بود به مرکز صدا وسیمای گرگان سپرده شد .

س _استاد بعنوان آخرین سئوال ، مایلم نظر شما را درمورد برنامه های ترکمنی صدا وسیمای مرکز گلستان دانسته باشم .

ج – کیفیت برنامه ها واخبار صدای ترکمنی به نسبت برنامه های سیما ی ترکمنی از رشد ودقت نظر بالاتری برخوردار است . البته در صدای ترکمن ، بّرد برون مرزی آن مطرح است . ولی این دلیل نمی شود که سیمای ترکمنی هم بلحاظ مدت زمان پخش وهم بلحاظ عدم بهره گیری از خلاقیت ها وتجربه های نویسندگان و محققین محلی ترکمن که در اثر بخشی از برنامه ها ی صدا وسیما ی ترکمنی مؤثر خواهد افتاد برای آن امکاناتی را فراهم نیاورند . واگر فرصتی دست داد می توان در این مورد بیشتر به اظهار نظر پرداخت .

گفتگو از : عاشرمحمد رئوفی