دکتر محمدامین کنعانی ، دکترا جامعه شناسی و عضو هیئت علمی دانشگاه گیلان از گمیش تپه و مفاخر علمی ترکمن صحرا
به گزارش خبرنگار پایگاه اطلاع رسانی دانشجویان و دانش آموختگان ترکمن، دکترمحمدامین کنعانی متولد تیر ماه سال 1341 در شهر گمیش تپه، شهرستان گمیشان است.
دکتر محمدامین کنعانی تحصیلات دیپلم اقتصاد اجتماعی در سال 1359 در دبیرستان ابوحنیفه گنبدکاووس اخذ و سپس در سال 1364 در مقطع کارشناسی پژوهشگری علوم اجتماعی از دانشگاه فردوسی مشهد فارغ التحصیل گردید و در سال 1372 تحصیلات کارشناسی ارشد رشته جمعیت شناسی دانشگاه تهران به اتمام رسانید و در سال 1378 از دانشگاه پونا هندوستان در مقطع دکترا جامعه شناسی (جمعیت) فارغ التحصیل شد و در سال 1379 عضو هیئت علمی دانشگاه گیلان گردید.
دکتر کنعانی تا کنون کتاب و مقالات متعددی منتشر و ارائه نموده است که یکی از کتاب های بارز ایشان کتاب “ترکمن های یموت” است که بصورت ترجمه از کتاب دکتر آیرونز است.
مختصری در مورد کتاب «ترکمن های یموت»
دکتر آیرونز برای بسیاری از جوانان گنبد در سالهای 1346ـ 1346 شمسی چهره نسبتا آشنایی است. او زبانهای فارسی و ترکمنی را به راحتی صحبت می کرد. اوتحقیقاتش را در میان ترکمنها بدون هیچگونه آشنایی با زبان ترکمنی شروع نموده و در عرض ده ماه بقول خودش «ترکمنچه» را یاد گرفته است. دکتر آیرونز به نقاط مختلف ترکمن صحرا سفر کرده است اما مطالعات میدانی او متمرکز بر «آجی سو» در شمال گنبد است که در آن سالها هنوز بصورت یک گروه سنتی عشایری بودند.
«ویلیام آیرونز دکترای خود در رشته ی مردم شناسی را در سال 1969 در دانشگاه میشیگان به پایان رساند. رساله دکترای او درباره یک جامعه عشایری رمه دار، یعنی یموت های ترکمن شمال ایران بود. پس از اتمام تحقیق دکترای خود، جهت انجام دو تحقیق میدانی درباره یموت ها به ایران بازگشت. وی در سال 1975 یک تک نگاری (کتاب حاضر) را در باره یموت های ایران منتشر کرد. آخرین تحقیق میدانی او در باره یموت ها در سالهای 74ـ 1973 شامل یک پیمایش گسترده ی جمعیت شناختی و اقتصادی است، که اطلاعات بسیار مفیدی را برای آزمون فرضیات نظریه تکامل درباره رفتار انسان ارایه می کند. آیرونز از جمله ی اولین انسان شناسانی است که بنیادهای تکاملی رفتار اجتماعی انسان را مورد بررسی قرار داد.
دکتر آیرونز در پیش گفتار کتاب از مهمان نوازی های ترکمنها تشکر کرده و تأکید می کند از ترکمن های آجی قویی بیشترین قدردانی و تشکر دارم. اگرچه شک دارم که هیچ یک از آنها هرگز بتوانند این کلمات را بخوانند.»
هدف نخست کتاب «ارایه توصیفی از نظام خویشاوندی و سازمان اجتماعی ترکمن های یموت شمال ایران است… و هدف دوم توصیف زمینه های محیطی و اجتماعی است که نظام خویشاوندی در چارچوب آن عمل می کند.»
وی معتقد است که سیستم کوچ ترکمن ها صرفا جنبه افتصادی نداشته بلکه پاسخی نیز به ضرورت های سیاسی و نظامی است. دکتر آیرونز با توجه به فشارهای حکومتهای روس، ایران و افغانستان برای تغییر اجتماعی ترکمن ها معتقد است که «انسان شناسان با فرایندهای مشابه در سایر نقاط جهان آشنا هستند. اما، تجربه ترکمن ها در این زمینه، از تجربه بیشتر مردمان ابتدایی در آمریکا، افریقای نیمه صحرایی و اقیانوسیه متفاوت است، زیرا ترکمن ها، در سرتاسر تاریخ مدون خود با «تمدن» ارتباط داشته اند… ترکمن ها با چنین نهادهای تمدنی مانند دولت و بازار شهری، حداقل برای یک هزارسال آشنا بوده اند. آنچه که آنها اخیرا تجربه کرده اند صرفا افزایش توانایی دولت در کنترل آنها بوده است.»
دکتر آیرونز در فصل های جداگانه با توجه به داده های مطالعات میدانی و تحقیقات گسترده اش مهمترین عامل تنظیم زندگی اجتماعی ترکمن ها را خویشاوندی دانسته و از چگونگی نقش پیوندها ی نسبی و سببی و در این رابطه ها پیوندهای سیاسی و اجتماعی و الزامات آن بحث می کند. و این که چگونه این خصوصیات نظام خویشاوندی در سازگاری با شرایط محیطی زیستگاه ترکمن ها در راستای حفظ قدرت نظامی و رفاه اقتصادی عموم جامعه ترکمن است.
در فصل اقتصادی، چگونگی تأثیر سازمان خانوار بر روی توزیع ثروت و چگونگی رابطه نیروی کار با شکل گیری نابرابری های اقتصادی ونهادهایی را که این نابرابری ها را تعدیل می کنند، از جمله ارث آخرین پسر، پرداخت شیربها و یا فرزند خواندگی را بطور مشخص و با آمارهای تجربی خود و منابع موجود دیگر مورد بررسی قرار می دهد و بقول آیرونز «نهاد های همسطح سازی، با حفظ حداقل تداوم زیستی برای اکثر واحدهای خانواری، قدرت عددی و از این طریق قدرت سیاسی گروه های نسبی، در خط پدر را حفظ می نماید.»
این کتاب در هشت فصل و چهار ضمیمه، سازمان اجتماعی ترکمن های یموت درعرصه های گوناگون سیاسی، اجتماعی، فرهنگی و اقتصادی را در حدود 43 سال پیش مورد تحقیق قرار داده است.
مترجم کتاب آقای دکترمحمد امین کنعانی استادیار گروه علوم اجتماعی دانشگاه گیلان است. او که خود یک ترکمن است توانسته ترجمه رسا و خوبی ارایه کند.
پایگاه اطلاع رسانی دانشجویان و دانش آموختگان ترکمن برای دکتر محمدامین کنعانی آرزوی سلامتی و توفیقات روز افزون می نماید.