افزایش قیمت بنزین به‌عنوان یکی از حامل‌های انرژی باعث طرح نظرات موافق و منتقد درباره اجرای این تصمیم مهم شده است، موافقان و منتقدانی که به لحاظ نظری و تئوریک و گرایش‌های اقتصادی در طیف گسترده‌ای از نخبگان جامعه تقسیم‌بندی می‌شوند. جبهه‌بندی موافقان و منتقدان به ابعادی نظیر دلایل و ضرورت اجرا یا عدم اجرای افزایش قیمت بنزین در مقطع کنونی، آثار قیمتی، شیوه اجرای تصمیم، روش اطلاع‌رسانی و اندازه تغییر قیمت افزایش بنزین بازمی‌گردد. موافقان اجرای افزایش قیمت بنزین مواردی نظیر آثار افزایش قیمت بنزین بر کاهش مصرف سوخت، تقویت پرداخت‌های انتقالی به اقشار آسیب پذیر و تقویت قدرت خرید کم درآمدها، امکان استفاده بهینه از منابع ملی، کاهش انتشار آلاینده‌ها، غیرتورمی بودن اجرای طرح، بازتوزیع منابع مالی در جامعه، جلوگیری از رشد مصرف بنزین و نزدیک شدن تدریجی به پیک تولید بنزین، جلوگیری از قاچاق بنزین به سایر کشورها و امکان صادرات بنزین و کسب درآمدهای ارزی در دوران تحریم‌های نفتی را از جمله مزایای اجرای این طرح می‌دانند. اما در جبهه مخالفان و منتقدان، نظرات به‌گونه دیگری است.منتقدان اجرای طرح مسائلی نظیر نحوه اجرا، شیوه پرداخت نقدی، زمان اجرای طرح، تورم زایی آن، شفافیت در هزینه کرد درآمد، نتیجه بخش نبودن، افزایش هزینه اداره عمومی، جاری و عمرانی و عدم اجرای اصلاحات سیاستی را از جمله دلایل عدم موفقیت طرح می‌دانند. با این حال به نظر می‌رسد که با گذشت زمان و شفافیت در اجرای برنامه افزایش قیمت بنزین، سمت و سوی نقدهای کارشناسی نخبگان اقتصادی بیشتر نمایان می‌شود.
موافقان
افزایش قیمت بنزین به نفع دهک‌های پایین
وحید شقاقی‌شهری، استاد اقتصاد دانشگاه خوارزمی: افزایش قیمت حامل‌های انرژی نهایتاً می‌تواند تکانه کوتاه مدت بر ارز داشته باشد ولی ماندگاری ندارد. هدف نخست از افزایش قیمت بنزین اینکه دولت به‌دنبال کسب درآمدی برای افزایش سهم یارانه نقدی و بویژه پرداخت بسته‌های حمایتی به دهک‌های درآمدی پایین است و دولت در نظر دارد از محل اصلاح قیمت حامل‌های انرژی به 18 میلیون خانوار بسته حمایتی ارائه کند. هدف دوم دولت این است که با افزایش قیمت حامل‌های انرژی تا حدودی جلوی قاچاق سوخت و افزایش مصرف انرژی را بگیرد و در پایان دولت به‌دنبال این است که سهم دهک‌های پردرآمد را از سهم یارانه‌های پنهان کاهش و تعدیل کند. چنانچه طرح درست مدیریت شود، بار تورمی حداقلی خواهد داشت. /ایلنا
چهار مزیت افزایش قیمت بنزین
علی اکبر نیکواقبال، استاد اقتصاد دانشگاه تهران: قیمت پایین نفت و بنزین در داخل کشور موجب مزیت یافتن صنایع و تولیدات مبتنی بر مصرف نفت و بنزین و جلوگیری از توسعه و تکامل تکنولوژی‌های کم‌مصرف انرژی و صرفه جویی‌کننده در مصرف نفت و بنزین می‌شود. نخستین مزیت افزایش قیمت بنزین این است که با افزایش قیمت بنزین تقاضا برای بنزین کاهش می‌یابد مگر آنکه تقاضا را با کشش فرض کنیم. در مزیت دوم؛ افزایش قیمت بنزین میزان بی‌بند و باری مصرف‌کنندگان را کاهش و علا‌وه بر کاهش آلودگی هوا موجب می‌شود تا تدابیری جهت صرفه‌جویی در مصرف به اجرا گذاشته شود. همچنین قیمت بسیار پایین بنزین در ایران در مقایسه با فوب خلیج فارس یا قیمت‌های بسیار بالای بین‌المللی، بازارهای بسیار گرم و سودآوری را برای قاچاق فراهم کرده که مصائب و عواقب آن برای اقتصاد، جامعه، فرهنگ و اخلاقیات کشور بسیار تعیین‌کننده است. /ایلنا
چرا بنزین سهمیه‌بندی شد؟
جلال میرزایی، عضو کمیسیون انرژی مجلس: در مجموع تمام جوانب اعمال سهمیه‌بندی و افزایش قیمت بنزین دیده شده است از جمله اینکه پرداخت یارانه جدید به رفع دغدغه‌ها در زمینه معیشت اقشار کم درآمد کمک می‌کند و بخشی از هزینه‌های این قشر را جبران می‌کند. طبقات متوسط به بالای جامعه هم امیدواریم شرایط کشور را درک کنند تا بتوانیم راحت‌تر از این مرحله عبور کنیم. پیش‌بینی می‌شود سهمیه‌بندی منجر به کاهش ۱۰ هزار لیتری مصرف بنزین شود و به این ترتیب دست دولت برای صادرات بیشتر این فرآورده بازتر شده و درآمدهای دولت نیز تا حدی افزایش می‌یابد، البته اینگونه نیست که مشکل درآمد دولت به لحاظ کسری بودجه حل شود./ایلنا
دایره شیطانی و معیوب نرخ بنزین
جمشید عدالتیان، عضو اتاق بازرگانی ایران: امروز قطعاً صرف نمی‌کند که با نرخ 1000 تومان بنزین تحویل جایگاه داده شود، قیمت واقعاً غیرواقعی است، این یک دایره شیطانی و معیوب است. درزمان دولت قبل با توجه به یارانه نقدی که پرداخت شد از نظر مردم تصمیم درستی بود، چون برای کسانی که اتومبیل نداشتند 45 هزار تومان رقم خوبی بود؛ تفاوت چشمگیر و برای مردم جذاب بود. به همین دلیل کسانی که کم درآمد بودند خوشحال هم بودند اما واقعیت این است که عوارض تورمی را در نظر نمی‌گرفتند. امروز صحبتی از هدفمندی یارانه‌ها نیست بلکه اکنون جبران هزینه‌ها است و با قیمت دلار فعلی منطقی نیست که بنزین 1000 تومان(5 سنت) باشد. اگر دلار را 10 هزار تومان هم در نظر بگیریم قیمت تمام شده بنزین با نرخ فوب خلیج فارس 5 هزار تومان است که 1000 تومان هزینه حمل تا پمپ بنزین را هم پوشش نمی‌دهد./ایلنا
افزایش صادرات بنزین
سید علی حسینی، مدیرعامل بورس انرژی: افزایش قیمت بنزین تأثیر خاصی روی عرضه در بورس و رینگ صادراتی ندارد. افزایش قیمت‌ها مربوط به فروش داخل است، در بورس انرژی برای مصرف داخل بنزین عرضه نمی‌شود، فرآورده‌ای که به بورس انرژی می‌رود فقط در رینگ بین‌الملل و با هدف مقاصد صادراتی است. با توجه به ظرفیت بسیار بالایی که صنعت پالایش کشور برای تولید فرآورده‌های نفتی از جمله بنزین وجود دارد، افزایش قیمت بنزین تأثیر خاصی روی عرضه در بورس و رینگ صادراتی ندارد.ظرفیت ما در تولید بنزین بالا است، بخصوص که ستاره خلیج فارس بنزین به میزان زیاد و با کیفیت بالا را تولید می‌کند.بدین ترتیب مازاد مصرف بنزین کشور صادر می‌شود، بازار صادراتی چندان تابع بازار داخل نیست و به هر میزان که بازار صادراتی در سطح منطقه کشش داشته باشد فرآورده برای صادرات داریم، ضمن اینکه در موضوع صادرات بنزین فقط بحث عرضه نیست بحث کشش تقاضا هم هست، باید تقاضا و مصرف هم در منطقه وجود داشته باشد. /ایلنا
هماهنگی دستگاه ها
یحیی آل‌اسحاق، وزیر اسبق بازرگانی: دو عامل مهم در تصمیم‌گیری برای تغییر در نظام پرداخت یارانه‌ها در ایران وجود دارد. یکی از این عوامل، بالا بودن مصرف انرژی در ایران است. با وجود آنکه بخشی از این عملکرد به‌دلیل تولید خودروهایی است که مصرف سوخت بالایی دارند اما به هرحال ایران در قیاس با بسیاری از کشورها میزان مصرف انرژی بسیار بالاتری دارد و باید برای آن فکری اساسی کرد. دیگرعاملی که در اصلاح سیاست‌ها تأثیر دارد، بالابودن میزان قاچاق بنزین و خارج کردن غیرقانونی ثروت ملی از کشور است. با توجه به این دو عامل مهم قطعاً در نظر گرفتن تغییراتی در سیاست‌های اجرایی این حوزه مهم و جدی خواهد بود. در شرایط فعلی که سهمیه‌بندی بنزین اجرایی شده، باید تلاش کرد که همه دستگاه‌های مرتبط و تمام فعالان حاضر در اقتصاد، شرایط را طوری جلو ببرند که این سیاست به بهترین شکل ممکن اجرایی شود. /ایسنا
قیمت بنزین از آب معدنی در کشور ارزانتر است
حسن مرادی، کارشناس انرژی: حجم زیادی از ثروت کشور در حال مصرف شدن است، قیمت بنزین از آب معدنی در کشور ارزانتر است که اعمال سهمیه و قیمت جدید موجب می‌شود تردد‌ها سامان بگیرد و هدفمند شود. مقرر شده منابع حاصل از افزایش نرخ سوخت به دهک‌های یارانه بگیر که حدود ۶۰ میلیون نفر هستند پرداخت شود و در حقیقت به جیب مردم برمی‌گردد و فقط افرادی که در رفاه بیشتری قرار دارند بخش بیشتری از این سهمیه را می‌پردازند. کار بسیار خوبی در اختصاص سهمیه ۴۰۰ لیتری برای تاکسی‌ها و اختصاص سهمیه برای تاکسی‌های اینترنتی صورت گرفته تا کرایه‌ها افزایش نیابد که البته باید نظارت بیشتر شود تا برخی از این موضوع سوءاستفاده نکنند./ میزان
سبد خانوار‌های کم درآمد تقویت می‌شود
هادی حق شناس، کارشناس اقتصادی: مرحله دوم هدفمند کردن یارانه‌ها ویژگی خاصی نسبت به سال ۸۹ دارد، زیرا که قرار است کمک‌های معیشتی تنها به ۱۸ میلیون خانوار پرداخت شود و با این امر دهک‌های پردرآمد از لیست دریافت خارج خواهند شد. با بررسی ابعاد هدفمند کردن یارانه‌ها در آذرماه سال 89 به این نکته می‌رسیم که افزایش قیمت حامل‌های انرژی در آن زمان با افزایش چشمگیری روبه رو شده بود و از ۱۰۰ تومان به ۴۰۰ تومان رسید، ولی در شرایط فعلی شاهد افزایش ۵۰ درصدی قیمت حامل‌های انرژی هستیم. نقدینگی حاصل از افزایش نرخ حامل‌های انرژی در سال‌های گذشته جوابگوی پرداخت کمک‌های معیشتی از سوی دولت به مردم نبود بعلاوه این کمک هزینه به تمام خانوار‌های کشور چه دهک‌های بالا و چه پایین پرداخت می‌شد. پرداخت بسته معیشتی این بار به دهک‌های پایین درآمدی از طریق افزایش نرخ کالا صورت گرفته و پول در چرخه اقتصاد چاپ نشده بعلاوه با توجه به بالا بودن مصرف بنزین دهک‌های بالا، موجب می‌شود تا انتقال ثروت از دهک‌های پردرآمد به‌سمت کم درآمد را شاهد باشیم./ میزان
آثار تورمی ندارد، قیمت‌های نسبی جابه‌جا می شود
مــرتضی ایمانـــی راد، اقتصاددان: گران شدن بنزین، تورم ایجاد می‌کند؟ نه ایجاد نمی‌کند. افزایش قیمت بنزین می‌تواند قیمت‌های نسبی را جابه‌جا کند، ولی خودش عامل افزایش قیمت‌ها نیست.
عامل کلیدی افزایش قیمت‌ها، افزایش در حجم پول و تغییر متغیرهای وابسته به آن است. ضمناً در سال‌جاری و سال آینده تنگناهای مالی دولت می‌تواند چندین برابر افزایش قیمت بنزین، تورم ایجاد کند. افزایش قیمت‌ها در برابر افزایش قیمت بنزین تنها یک مسأله روانی است که اثرگذار هم هست، ولی اثر آن در کوتاه‌مدت است و در بلندمدت از بین می‌رود. معنی صحبت من این نیست که تورم نمی‌شود. قیمت‌ها بالا می‌روند، ولی علتش افزایش قیمت بنزین نیست. ضمناً مطالعات نشان می‌دهد که افزایش سه برابری بنزین تنها کمتر از ۲۵ درصد روی کرایه حمل اثر دارد.
می‌دانم شما و شاید مردم طوری دیگری فکر می‌کنند. مردم عمری است که معتقدند خورشید صبح زود بالا می‌آید، ولی همه می‌دانیم که خورشید ثابت است و تغییر نمی‌کند.
منتقدان
دو اشتباه
علی مطهری، نماینده مردم تهران: در اینکه برای قیمت بنزین و سایر حامل‌های انرژی در کشور باید فکری کرد تا آثار سوء ارزان بودن آنها مانند قاچاق سوخت از بین برود تردیدی نیست، اما نحوه اجرای آن بسیار مهم است.
به نظر من در اقدام اخیر دو اشتباه رخ داد، یکی مربوط به مرجع تصمیم‌گیر است. حیطه تصمیم‌گیری شورای عالی هماهنگی اقتصادی سران قوا صرفاً حل مشکلات فوری و فوتی برای دور زدن تحریم‌ها است که باید حتی با نادیده گرفتن موقت قوانین موجود درباره آنها تصمیم گرفت. تصمیم‌گیری درباره قیمت بنزین از این سنخ مشکلات نیست و لزوما نباید در آن شورا تصمیم‌گیری می‌شد، نمی‌شود نمایندگان مجلس از نوع تصمیم درباره قیمت بنزین بی‌اطلاع باشند و پاسخی برای موکلان خود نداشته باشند، گرچه اجازه کلی آن را به دولت و نه به شورای عالی سران قوا داده‌اند.
اشتباه دیگر مربوط به شیب تند این تصمیم است، من خودم در جریان بررسی بودجه ۹۸ پیشنهاد افزایش قیمت بنزین را دادم اما به این صورت که تا ۸۰ لیتر به همان قیمت ۱۰۰۰ تومان و از آن بالاتر ۳۰۰۰ تومان، ولی تصویب نشد. البته اینها دلیل نمی‌شود که عده‌ای نظم عمومی را به هم بزنند و احیاناً به اموال عمومی آسیب برسانند و باعث خوشحالی آقای ترامپ و نتانیاهو شوند./ایسنا
این شوک چه دستاوردی دارد؟
فرشاد مؤمنی، استاد اقتصاد دانشگاه علامه طباطبایی: افزایش قیمت بنزین در کشور ما سه دهه تاریخ دارد و این تصور وجود دارد که اگر قیمت‌های کلیدی را دستکاری کنیم تنها هزینه تورم آن را می‌پردازیم و در ازای آن منابع قابل اعتنا و کم زحمت به‌دست می‌آوریم. تقریباً تمام مطالعات روی این مسأله اذعان دارند که به ازای یک واحد افزایش سطح عمومی قیمت‌ها، هزینه‌های سلامت بین 2.5 تا 3.5 برابر افزایش می‌یابد. بنده از نهاد رهبری می‌خواهم از موضع تنظیم روابط بین قوا و اداره امور راهبردی مطالبه یک کار کارشناسی یک صفحه‌ای کنند و از آنها بخواهند که به این پرسش‌ها پاسخ دهند که چه میزان درآمد از این منظر حاصل خواهد شد؟ صرف چه اموری می‌شود؟ در اثر این شوک چه دستاوردهایی حاصل می‌شود؟ حداقل این دستاوردها در آن حیطه چه میزان است؟ آیا اعتماد مردم به حاکمیت بیشتر می‌شود؟ آیا رفاه مردم بیشتر می‌شود؟ همچنین بگویند که در چه حوزه‌هایی سوء کارکرد به وجود می‌آید. گزارش‌های بانک مرکزی از سال 90 تا امروز از عبارت «پیامدهای قابل پیش‌بینی» استفاده می‌کند بنابراین از آنها می‌خواهیم این بار نیز صادقانه بگویند که چه هزینه‌های قابل پیش‌بینی به اقتصاد ملی بار خواهد شد. /ایلنا
انتقال ناکارآمدی به دوش مردم
احمد توکلی، عضو مجمع تشخیص مصلحت نظام: حساب اصلاح مصرف سوخت از طرح ناقص و غیرکارشناسی دولت جداست. اصلاح مصرف سیاست‌های غیرقیمتی، قیمتی و حمایتی از مشاغل و مردم را با هم می‌طلبد. طرح فعلی تنها انتقال ناکارآمدی دولت به دوش مردم است. /توئیتر
درآمدها کجا هزینه می‌شود
حمیدرضا حاجی بابایی، رئیس فراکسیون نمایندگان ولایی مجلس: آیا این اقدام براساس قانون برنامه ششم توسعه کشور صورت گرفته و با قانون برنامه پنج‌ساله کشورمطابقت دارد؟ آیا این اقدام در قانون بودجه ۱۳۹۸ در بخش درآمدها و هزینه‌های دولت محاسبه و تعیین شده است؟ درآمد حاصل از آن برمبنای ۱۰۰میلیون لیتر در روز ۱۰۹.۵ هزار میلیارد تومان است که یک‌سوم آن یعنی ۳۶.۵ هزار میلیارد تومان در قانون بودجه ۱۳۹۸ پیش‌بینی و محاسبه شده است، اما سؤال این است، محل هزینه ۷۳ هزار میلیارد تومان مابقی در کجا پیش‌بینی شده است، یارانه اعلام شده برمبنای ۶۰میلیون نفر و میانگین ۴۵ هزار تومان برای هر نفر حدود۳۲ هزار میلیارد تومان می‌شود.آن ۴۱ هزار میلیارد تومان باقیمانده قرار است در کجا هزینه گردد؟ / الف
طرح دولت نتیجه ندارد
بهمن آرمان، کارشناس ارشد اقتصاد: بدون تردید با سهمیه‌بندی در کوتاه‌مدت شاهد فشار تورمی خواهیم بود ولی واقعیتی که باید در نظر بگیریم این است که در وضعیت کنونی کشور با توجه به سطح تحریم‌ها نمی‌توان انتظار افزایش قدرت خرید مردم را داشت. طرحی که دولت برای هزینه‌کردن درآمدهای حاصل از افزایش قیمت بنزین در قالب ارائه یارانه به دهک‌های پایین جامعه ارائه کرده، به‌هیچ عنوان مسأله‌ای را حل نخواهد کرد. این طرح در زمان محمود احمدی‌نژاد هم ارائه شد اما با نتیجه همراه نشد. طرح دولت فاقد کارایی است، تا زمانی که سطح تولید بالا نرود، کنترل تورم اتفاق نخواهد افتاد. شاید بتوانید اسکناس چاپ کنید، 45 هزار یارانه را 200 هزار کنید، در صورت مسأله تغییری ایجاد نخواهد شد، زیرا در طول کمتر از دو سال ارزش این 200 هزار به 50 هزار کاهش پیدا می‌کند. آنچه که مردم در حال حاضر به آن نیاز دارند، داشتن اشتغال و درآمد پایدار است؛ زیرا کسی که دارای درآمد پایدار باشد، نیازی به یارانه ندارد. افزایش قدرت خرید مردم، در گرو افزایش تولید است./ انتخاب
بنزین ارزان نیست
محمدرضا جهان بیگلری، فعال اقتصادی: در امارات حقوق پایه یک کارگر ساده حدود ۲۶ میلیون و قیمت هر لیتر بنزین معادل ۲ هزارم درصد آن است، در ایران نیز یک کارمند، ماهانه ۳ میلیون حقوق می‌گیرد و قیمت هر لیتر بنزین معادل ۳ هزارم درصد حقوقش است. یعنی نتیجه می‌گیریم قیمت بنزین در ایران نسبت به درآمد متعادل است. / نود اقتصادی
چرا بازار در مسیر امیال دولت گام برنمی‌دارد؟
اصغر بالسینی، مدرس دانشگاه: پس از کش و قوس‌های فراوان و تأیید و تکذیب‌های مکرر نهایتاً دولت تصمیم به افزایش قیمت بنزین گرفت. سخن جایی است که متأسفانه در یک ساده‌سازی مکانیکی و در خوش‌بینانه‌ترین حالت از روی ناآگاهی ادعا می‌شود که آثار تورمی این افزایش قیمت نباید گسترده باشد. ادعای محدود بودن تورم ناشی از شوک قیمتی به 4 واحد درصد یا اینکه چون گازوئیل گران نشده پس قیمت‌ها ثابت خواهد ماند از آن جمله ادعاهاست که در این مدت کوتاه مطرح شده است. ظاهراً قرار نیست از تجربه‌های گرانسنگ چند دهه اخیر درس گرفته شود. ادعای محدود بودن آثار تورمی قیمت‌ها پس از شوک قیمتی بنزین به همان میزان علمی و دقیق است که سال گذشته ادعا می‌شد چون ارز 4200 تومانی به برخی کالاها تخصیص می‌یابد نباید قیمت‌ها افزایش یابد.
هزینه‌ها افزایش می‌یابد
غلامحسین حسن‌تاش، رئیس اسبق مؤسسه مطالعات بین‌المللی انرژی: خوشبختانه دولت صادقانه گفت، درآمد کم دارم، بنزین را گران می‌کنم. هر واحد افزایش قیمت سوخت، ۱.۲ درصد هزینه‌های جاری و ۱.۴ درصد هزینه‌های عمرانی را اضافه و رکود و تورم را تشدید می‌کند. کاش ابتدا تبعات گران کردن بنزین را مطالعه و بعد گرانش می‌کردند. مگر درآمدهای‌مان مثل کشورهای حاشیه خلیج‌فارس است که قیمت بنزین را با آن کشورها مقایسه می‌کنند./ نود اقتصادی
اصلاح سیاستی نیز لازم است
مرتضی زمانیان، عضو اندیشکده مطالعات حاکمیت و سیاستگذاری: اقدام دولت در راستای اصلاح نرخ بنزین، هم ابعاد مثبت دارد و هم محل برخی از نقدها. بسیاری از کارشناسان و متخصصان در پی اصلاح نرخ سوخت بودند، اما راهکارشان برای اصلاح، با اقدامی که دولت انجام داد تفاوت‌های جدی داشت. یکی از اصلاحات ضروری در بخش سوخت این است که قیمت حامل‌ها از وضعیت تعیین دستوری خارج شده و از سوی بازار تعیین شود؛ البته این به این معنا نیست که بازار رها شود بلکه به این معناست که نقش دولت از قیمت‌گذاری به تنظیم‌گری تغییر کند. چرا در شرایطی که برای اقدامات این‌چنینی(افزایش قیمت)، کشور متحمل هزینه‌هایی می‌شود، راهکاری که منجر به اصلاحات اساسی و بلندمدت می‌شود را انتخاب نمی‌کنیم؟ این اقدام دولت، صرفاً افزایش قیمت دستوری است که احتمالاً پس از مدتی با تورم عمومی کشور خنثی شده و دوباره به همان وضعیت قبلی بازخواهیم گشت. به‌همین خاطر عملاً مشکلات بخش سوخت ادامه خواهد داشت. یکی از نگرانی‌های موجود در مورد این اقدام دولت، تناسب بین درآمدهای حاصل شده دولت با مبلغی است که قرار است به مردم پرداخت شود؛ در صورتی که میزان درآمد دولت به هر دلیل از مبلغ وعده داده شده به مردم کمتر باشد، احتمال اینکه دولت در آینده به سوی منابع بانک مرکزی برود وجود دارد. /مهر