فرش ترکمن

ترکمن ها افرادی هستند که در نزدیکی دریاچه خزر سکونت دارند و فرش ترکمن مهمترین صنایع دستی آنها، به شمار می رود. بد نیست بدانید سنتی ترین فرش ترکمن ها ماری گل نام دارد .نقوش این فرش به صورت ، هشت ضلعی های کنار هم می باشد که بافتی ظریف دارد و از آن می توان به عنوان نمونه بارز فرش ترکمن نام برد.

طرح یا نقش در نزد ترکمن ها گؤل / گل خوانده می شود. هنری است تجریدی به این معنا که بافنده ی ترکمن با توجه, به اشیاء، خطوط هندسی، عوامل طبیعی موجود در محیط زندگی، خواسته ها، اعتقادات و باورهای خود، طرحی نو, در می اندازد، آن سان که ترجمان حالات و احساسات درونی او باشد. این نقش ها همراه با نقش مایه ها یعنی ریز نقش های تکرار شونده نشان می دهند که در ورای هر یک، مردمی زندگی می کنند با فرهنگ، با ذوق، با سلیقه و با بینشی راستین.

طرح‌ و نقش فرش ترکمن اصیل همه تکراری است. یعنی از تکرار یک یا چند نقشمایه شکل می‌گیرند. اما به گفته ، «جان تامپسن» ویژگی طرح و نقش فرش ترکمن می‌توان بدین سان نیز توصیف کرد که ویژگی بافت ترکمن «گل» است.

هر کسی روزگاری عملا در این اندیشه رفته است که این نقش‌های دقیق چه معنایی دارد. اغلب نظریه‌ها می‌گویند , که طرح و نقش فرش ترکمن نشانه چیزی است، از جمله نظام آبیاری و مزارع، چادرهای یک اردو، و انواع گل.

اندیشه ی دیگر این است که نقش‌های ترکمن از طرح‌های در هم رفته و رایج دوره تیموری گرفته شده. این نظریه ، مبتنی بر شباهت گل‌های ترکمنی است با نقش‌های قالی‌هایی که در مینیاتورها تصویر شده است. متاسفانه شباهت فقط سطحی است. نقش‌های تمرکز یافته از جمله نیلوفر آبی، شقایق، ابر، موج و نمونه‌های دیگر رایج هنری از شرق به هنر آسیای مرکزی , راه یافته اند. آنها را از قرن نهم هجری (پانزدهم میلادی) در قالی ترکمن و از قرن دهم هجری (شانزدهم میلادی)، در قالی‌های ایرانی می‌توان دنبال کرد.

به عقیده او ترکمن‌ها نقش‌ها را متمرکز (درهم فشرده) می‌کرده اند. انزوای فرهنگی آنان را به حفظ طرح‌های کهنه , کمک کرده. اگر نقشی در قالی قدیم ترک (عثمانی قدیم و ترکیه امروز) پیدا شود کلید کار است.