چرا رنگ فرش های ترکمن «قرمز» است؟

چرا رنگ فرش های ترکمن «قرمز» است؟

رنگ قرمز در فرش‌های ترکمنی ریشه در افسانه‌ها، باورهای کهن، و سبک زندگی عشایری این مردم دارد. داستان‌ها و دلایل فرهنگی پشت این انتخاب رنگ، بسیار جالب و نمادین هستند:

 ۱. افسانهٔ خون و راز بقا

یکی از مشهورترین داستان‌ها دربارهٔ رنگ قرمز فرش‌های ترکمنی، ارتباط آن با خون و قربانی است:
– در باورهای قدیمی ترکمن‌ها، رنگ قرمز نماد جانفشانی و مقاومت در برابر دشمنان بود.
– برخی روایات می‌گویند زنان ترکمن پس از جنگ‌ها، پارچه‌ها و نخ‌ها را با رنگ قرمز (شبیه به خون) می‌رنگیدند تا یاد و خاطرهٔ کشته‌شدگان را زنده نگه دارند.
– حتی گفته می‌شود در برخی قبایل، از خون حیوانات قربانی (مانند گوسفند) برای رنگ کردن نخ‌ها استفاده می‌شد تا فرش، حافظ خانواده در برابر بلایا باشد.

 ۲. رنگ قرمز، نماد قدرت و حفاظت

در فرهنگ ترکمن‌ها، قرمز نه تنها یک رنگ تزئینی، بلکه طلسمی محافظ محسوب می‌شد:
– ترکمن‌ها معتقد بودند رنگ قرمز چشم‌زخم و ارواح خبیث را دور می‌کند. به همین دلیل، فرش‌های قرمز را در ورودی چادرها (اوی) می‌انداختند تا شر را از خانواده دور نگه دارند.
– این رنگ نشانهٔ شرافت و اصالت بود؛ هرچه قرمز فرش پررنگ‌تر و باکیفیت‌تر، جایگاه خانوادگی بافنده بالاتر بود.

 ۳. روناس: هدیهٔ زمین به ترکمن‌ها

گیاه روناس که در مناطق ترکمن‌نشین به وفور می‌رویید، منبع اصلی رنگ قرمز بود:
– ترکمن‌ها از ریشهٔ این گیاه، رنگ قرمز پایدار و عمیقی می‌گرفتند که در برابر نور و شستشو مقاوم بود.
– در باورهای قدیم، روناس گیاهی مقدس شمرده می‌شد و حتی برخی معتقد بودند رنگ قرمز آن، هدیهٔ خداوند برای حفاظت از عشایر است.

 ۴. ارتباط با طبیعت و زندگی عشایری

– رنگ قرمز یادآور طلوع و غروب خورشید در بیابان‌های گستردهٔ ترکمن‌صحرا بود.
– این رنگ گرم، در چادرهای سیاه عشایر (اوی) حس زندگی و انرژی ایجاد می‌کرد و فضای سرد بیابان را تعدیل می‌نمود.

 ۵. نشانه‌ای از هویت قبیله‌ای

هر قبیله‌ای از ترکمن‌ها (مثل یموت، تکه، و گوکلان) طرح‌ها و سایه‌های خاصی از قرمز را استفاده می‌کردند:
– برخی از قرمز آتشین (نماد جنگاوری) و برخی از قرمز شرابی (نماد اصالت) استفاده می‌کردند.
– این تفاوت‌ها مانند امضای قبیله بود و حتی در گذشته، دشمنان از روی رنگ فرش‌ها می‌فهمیدند با کدام طایفه روبه‌رو هستند.

جمع‌بندی: قرمز، روح فرش ترکمنی

فرش ترکمنی فقط یک کفپوش نیست، بلکه روایتگر تاریخ، باورها و روحیهٔ یک قوم است. رنگ قرمز آن، ترکیبی از:
– اسطوره‌های کهن (خون، قربانی، حفاظت)،
– مواد طبیعی (روناس)،
– زندگی عشایری (انرژی، مقاومت در برابر طبیعت)،
– و هویت قبیله‌ای است.

به همین دلیل، حتی امروزه نیز فرش‌های ترکمنی اصیل، بدون رنگ قرمز، ناقص به نظر می‌رسند!