پایان نامه کارشناسی ارشد خانم زلیخا نظری داشلی برون از دانشگاه تهران در سال ۱۳۷۱ تحت عنوان بررسی جامعه ترکمن با تکیه بر اشعار مختومقلی فراغی بررسی شده است. که چکیده پایان نامه در زیر می باشد:
تاثیر متقابل هنر و جامعه ما را بر آن داشت تا برای شناخت جامعهء ایلی ترکمن به ادبیات آن قوم روی آوریم و با تکیه بر اشعار بزرگترین شاعر این قوم، “مختومقلی فراغی” به شناخت فرهنگ و اجتماع این قوم بپردازیم. با مطالعه اشعار مختومقلی فراغی تا حدود زیادی به مسائل اجتماعی جامعهء ترکمن می‌توان پی برد که ما در اینجا این مسائل اجتماعی مطرح شده از جامعهء ترکمن را در شعرهای وی بررسی میکنیم. (البته بر حسب ضرورت مسائلی اجتماعی که مختصر یا مربوط به جامعه ترکمن نبود در مواردی چند آوردیم) و از طرف دیگر با این بررسی به شناخت مختومقلی فراغی و اشعار وی می‌توان رسید. برای آشنایی با محیطی که شاعر در آن رشد کرده است ، و شناسائی مقدماتی قوم وی، ما ابتدا بخشهائی را به زندگینامه شاعر و جغرافیای انسانی قوم وی و عناصر فرهنگی و وقایع تاریخی جامعهء عصر شاعر با تکیه بر اشعار خود شاعر اختصاص دادیم، زیرا که هنر را باید در زمینه اجتماعی شناخت ،
از طرف دیگر زمینه‌های اجتماعی را با مراجعه به هنر می‌توان شناسائی کرد. چون بحث ما بحثی است در زمینه اجتماعیات در ادبیات ، لازم دیدیم مختصر اطلاعاتی از ادبیات این قوم بدست آوریم و جایگاه مختومقلی را در آن، مشخص کنیم و از آنجا که بیرون از زبان ادبیاتی نیست و برای شناخت ادبیات ابتدا باید زبان را شناخت ، ما دو پیوست زبان ترکمنی و ادبیات ترکمن را ضمیمه این رساله نمودیم. از آنجا که مختومقلی فراغی، این شاعر بزرگ ترکمن بدلیل متفاوت بودن زبان و دلایل دیگر برای گروه کثیری از هموطنان ناشناخته مانده است ، تحقیقات و مطالعات خیلی کمی در این زمینه انجام شده که این موضوع را آقای حسین صمدی در مقاله خود در مجله ایران‌شناسی با تاسف بیان می‌کند و کتابشناسی جامعی مربوط به مختومقلی را ارائه می‌دهد که ما در این رساله برای آشنایی و مطالعه بیشتر در مورد این شاعر این کتابشناسی را به همراه سخنان عده‌ای از محققین در مورد این شاعر به عنوان یکی از ضمائم این پایان‌نامه می‌آوریم.