عید قربان در گلستان، با وجو اقوام مختلف با آئینها و برنامه های متعددی همراه است و از این عید به عنوان نوروزی دیگر یاد می شود، اما به نظر میرسد فراموشی برخی آئینهای دیرینه اقوام نگارستان ایران را تهدید میکند.
به گزارش پایگاه اطلاع رسانی دانشجویان ترکمن به نقل از مهر، باید در نظر داشت که برپایی بسیاری از آئینهای ویژه قومی و مذهبی نیازمند صرف هزینههای مالی است و کمبود یا گرانی برخی از کالاها و اجناس ممکن است موجب کمرنگ شدن برخی از سنتها شود و حتی این مشکل ممکن است موجب شود که مردم نیز دیگر رغبت چندانی به انجام آداب و رسوم و سنتهای گذشته نداشته باشند.
همانطور که در روزهای اخیرمعمولا در ترکمنصحرا و شهرهای مختلف ترکمننشین استان، قیمت برخی از کالاها به طور قابل توجهی افزایش یافت و به همین دلیل لازم است که نهادهای ناظر با انجام نظارت درست و موثر از افزایش قیمت جلوگیری کنند تا مردم بتوانند آئینهای مذهبی و محلی را بدن هیچ دغدغهای برگزار کنند، در این میان نهادها و دستگاههای فرهنگی، وظیفه و نقش بسیار حساسی را برعهده دارند.
به تاکید کارشناسان، حفظ سنتها و آئینهای مذهبی در گام نخست نیازمند انجام پژوهش، گردآوری و مستندسازی این آئینها است که تاکنون به طور دقیق و علمی انجام نشده است، همچنین توجه بیشتر رسانههای مختلف به آئینهای بومی و مذهبی نظیر سنتها و رسوم قوم ترکمن در عید قربان، میتواند انعکاس بهتر و بیشتر این مراسم و برنامهها را به همراه داشته باشد و توجه بسیاری از مردم کشور را نیز به ظرفیتهای عظیم فرهنگی در استان گلستان جلب کند و موجب افزایش وحدت و ایجاد رضایت نسبی در میان اقوام مختلف حاضر در استان شود.
عید سعید قربان یکی از اعیاد اصلی و مهم اسلامی است و همه مسلمانان خود را موظف به انجام مراسم و آئینهای ویژه این روز مبارک میدانند؛ اما این روز فرخنده در استان گلستان که اقوام و مذاهب اسلامی متعددی را در خود جای داده است رنگ و بوی دیگری دارد، چرا که در گلستان اقوام مختلفی زندگی میکنند و هر یک از این اقوام برای عید سعید قربان آئینهای خاص خود را برگزار میکنند.
این عید سعید همانطور که در میان شیعیان جایگاه بسیار والایی دارد برای اهل سنت نیز دارای اهمیت ویژهای است، در گلستان مراسم و سنتهای قومهای مختلفی چون ترکمن و قزاق در عید قربان زبانزد خاص و عام است و البته آداب و رسوم ترکمنها در عید قربان با آداب و رسوم نوروز باستانی بیشباهت نیست.
دید و بازدید دوستان و آشنایان، اقامه نماز عید، پخت خوراکیهای سنتی، مراسم عقد و ازدواج زوجهای جوان و مسابقههای اسبدوانی نیز از دیگر برنامهها و آئینهای ویژه ترکمنها در روز عید سعید قربان است، جشنهای مربوط به عید قربان است در شهرها و روستاهای ترکمننشین در سه روز برگزار میشود و در این روزها مناطق ترکمننشین استان گلستان، حال و هوای دیگری دارند و انگار نوروزی دیگر از راه رسیده است.
آداب رسوم قزاق ها
تویجان بابق پژوهشگر و محقق آداب و رسوم قوم قزاق در این زمینه به خبرنگار مهر گفت: تهیه و تدارک لوازم مورد نیازعید قربان از یک ماه قبل در قوم قزاق آغاز می شود، دو روز مانده به عید روز “کر” به معنی شستشو است، در این روز مردم لباس ها و خانه های خود را تمیز می کنند، روز قبل از عید به نام “شک دک”، روز مخصوص ذکر یاد اموات است و مردم در این روز به دیدار خانواده های عزادار می روند و صاحبخانه از آن ها با غذایی به نام “یت” یا “بش بالماق”(ترکیبی از خمیر نان و گوشت) پذیرایی می کند که البته خانواده هایی که قادر به تهیه گوشت نیستند هفت عدد نان روغنی درست می کنند که “ایش نان” نام دارد و در آخر هم مهمانان برای شادی روح مرحوم فاتحه و دعا می خوانند.
رزا پیلتن نیز در این زمینه گفت: یکی از اعمالی که در این روز قزاق ها خود را نسبت به انجام آن مقید کردند غسل و آب رساندن به تمام بدن است، در این روز قزاق ها بعد از حمام لباس پاکیزه می پوشند و در مکانی که از قبل برنامه ریزی شده به نماز می ایستند، در گرگان این نماز در چهار راه مرکزی محله قزاق نشین این شهر برگزار می شود و هر کس برای خودش یک جانماز(نماز لِق) می آورد و نماز را به جماعت روی آنها می خوانند و پس از خواندن نماز به شنیدن خطابه و وعظ می نشینند.
وی یکی دیگر از اعتقادهای این قوم را تبریک گفتن به ۴۰ نفر بعد از اتمام نماز بیان کرد و گفت: قزاق ها معتقدند که این عمل ثواب زیادی دارد و موجب نزدیکی دل ها می شود.
شهربانو بلی نیز در گفتگو با خبرنگار مهر، قربانی کردن را یکی از اعمال اصلی عید قربان برشمرد و گفت: قزاق ها هم مانند سایر مسلمانان در این روز با آداب و رسوم خاص خود این عمل را انجام می دهند و اغلب قزاق ها حداقل یک گوسفند قربانی می کنند و البته بعضی هم هفت نفری یک شتر یا گاو می کشند.
وی عنوان کرد: از رسوم قربانی این است که اعضای خانواده ای که گوسفند را کشته روی گوسفند دست می گذارند و باور بر این است که این گوسفند در صحرای محشر که داغ و سوزان است سایه ای بر سر آن اشخاص خواهد شد وپس از ذبح گوسفند گوشت را سه قسمت می کنند، یک سوم را خود می خورند، یک سوم را به فقرا می دهند و باقی اش را به صورت پخته شده تقسیم می کنند.
این بانوی قزاق یادآورشد: در میان مردم قزاق رسمی بوده که در روز عید قربان انجام می شده که متاسفانه الان منسوخ شده است، در روز عید قربان پسران جوان با اسب از کنار دختران جوان رد می شدند و از دختران جوان می خواستند به آنها عیدی دهند و آن ها دستمالی که خودشان بافته بودند را به آنها می دادند.
آداب و رسوم ترکمن ها
بی بی سلیمه آرخی از اقوام ترکمن ساکن گلستان درابه آداب و رسوم ترکمن ها در عید قربان به خبرنگار مهر گفت: پختن شیرینی یکی از علایق و هنر های زنان ترکمن است، هر شیرینی مخصوص مراسم خاص خودش است. یکی از شیرینی هایی که در جشن ها به خصوص مراسم عروسی و عید قربان پختن آن مرسوم است “تاتار چوروک” نام دارد، خمیر این شیرینی از ترکیب آرد و تخم مرغ تهیه می شود و پس از آن که به شکل یک ورق نازک در آمده و دور ۲ چوب به صورت لوله پیچیده شد در روغن داغ سرخ می شود و پس از خنک شدن روی آن پودر قند میریزیم تا برای پذیرایی از مهمان ها آماده شود.
وی افزود: یکی دیگر از آداب و رسوم قوم ترکمن که چند روز قبل از فرا رسیدن عید قربان انجام می شود، پخش کردن نان مخصوصی به نام “پوسق” بین ۷ همسایه است، پوسق خمیری از ترکیب آرد و آب است که در روغن سرخ می شود و روی آن نمک می پاشند. این نان به نیت اموات پخش می شود و هر کس بعد از گرفتن و خوردن آن برای شادی روح رفتگان شخصی که نان را بخش کرده فاتحه می فرستد، این رسم نوعی ادای احترام به اهل قبور و درگذشتگان در آستانه عید است.
سلیمه یارعلی از بانوان ترکمن صحرا گفت: عید قربان در ترکمن صحرا آغاز شادی، نشاط و صلح است، با حلول ماه قربان یا همان ذی الحجه در همه روستاهای ترکمن صحرا تاب های بزرگی که در بین مردم به چاتما معروف است برپا می گردد، همچنین نوعی چرخ و فلک چوبی که ساخته دست نجارهای ترکمن است و ایلاما نام دارد نیز در حیاط بعضی خانه ها برپاست که علاوه بر کودکان، بزرگترها را هم سرگرم می کند.
وی اظهار داشت: در این ایام مردم کدورت ها را کنار می گذارند و کسانی که با هم قهر هستند آشتی می کنند. در روز عید نیز یکی از رسومی که بسیار مرسوم است بردن دئوس (جناق سینه حیوان قربانی همراه با گوشت ضمائم آن) و هدایای سنتی مانند طلا، پارچه های پیراهنی، چارقدها و یالیق های نو، برای نوعروسان از طرف خانواده داماد است.
به گزارش مهر، بدون شک عید قربان تجلی وحدت شیعه و سنی در گلستان است، البته استان گلستان از نظر ثبات و آرامش و حفظ وحدت در کشور سرآمد است و بیاغراق وحدت مردم گلستان مثالزدنی است؛ اما در عید قربان هر سال این وحدت و همدلی بیش از گذشته به نمایش گذاشته میشود.
تشابه برخی از آداب و رسوم اقوام مختلف فارس و ترکمن در عید قربان بسیار جالب است و از سویی دیگر سنتهای خاص هر یک از اقوام برای دیگر اقوام و سایر مردم نیز زیبا و جذاب است و همین کافی است تا در عید سعید قربان ارتباط و تعامل دوستانه و حس همدلی در میان اقوام مختلف تقویت شود.
استانی که اقوام مختلفی را در خود جای داده است، برای رشد و پیشرفت بیش از هر چیز، نیازمند فضای صمیمی و انس و الفت میان مردم است و برخی اعیاد اسلامی نظیر عید قربان که در میان شیعه و سنی اعیادی مشترک به حساب میآیند، این فرصت ارزشمند را فراهم میکنند که همه مردم مسلمان خطه سبز گلستان در زیر پرچم ارزشهای مشترک دینی و اسلامی به ریسمان واحد و محکم الهی چنگ بزنند.