عاشورا دهم ماه محرم الحرام است که ازدیرباز مورد توجه و احترام ترکمن ها بوده، به طوریکه توانستند فرهنگ عاشورا و دستاوردهای ارزشمند آنرا به صورت شایسته پاسداری کنند و راه حماسه آفرینان کربلا را تداوم بخشند، آنان این واقعه را به دید معجزه نگریسته اند و در سیره ی عملی خود به عنوان راهکارهای مؤثر برای مبارزه علیه ظلم و ستم از آن بهره جسته اند و در جهت حفظ آن اسمهای بامسمایی را در ماههای قمری بکار می برند. منجمله ماه ذی الحجه را«قربان آی»،ماه محرم را«عاشور آی»،ماه صفر را «صفر آی»و… می نامند.
«یالان دنیا کیمه بردی وفانی – آخرت دا،آنلار،سوره ر صفانی
شمریدایله اول یزیدبردی جفانی – یاامام حسین،باغیشلا بیزنی»
مختوم قلی فراغی(۱۷۹۰-۱۷۳۳م.)
ترجمه:
خداوندا!این دنیا فانی است و بی وفا
بندگانت در جهان باقی خواهند بود در صلح و صفا
امام حسین از دست یزید ظلم ها دید و جفاها
به حرمت امام حسین ما را ببخشا
درمیان حوادثی که در طول تاریخ بشریت به وقوع پیوسته است. هیچ نهضت و حرکتی به پویایی و برجستگی قیام عاشورا نیست.نهضتی که در سرزمین محدود،زمانی کوتاه و با فداکاری افراد معدودی رخ داد،اما توانست الگویی عملی برای آزادیخواهان جهان ارائه کند و برای همیشه به عنوان «انقلاب بزرگ» بر تارک تاریخ بشر بدرخشد.
ترکمن های به پاس حرمت و ارادت به سید مظلومان حسین بن علی(ع)نام فرزندان ذکور خود را که در ماه محرم(به ترکمنی:عاشورآی=ماه عاشورا) به دنیا می آیند عاشور گلدی، عاشوردردی، ملاعاشور، عاشورمحمد، عاشوربردی، عاشورقلی، حسن، حسین و… و نام فرزندان اناث خود را عاشور بی بی، عاشور گل ، عاشورتاج، عاشورا و…می نامند.آنها بنا به سفارش روحانیون در دهم ماه محرم در مساجد نماز مخصوص عاشورا می خوانند.این نماز در چهار رکعت اقامه می شود در هر رکعت یک بار سوره حمد و ۱۱ مرتبه سوره اخلاص،سپس دعای دسته جمعی برگزار شده و برای شادی روح امام حسین(ع)صدقه می دهند.در روز دهم محرم یعنی روز عاشورا،تعدادی از مؤمنان روزه میگیرند و به ذکر و مناجات مشغول می شوند،گریه قلبی دارند، آتش در تنور روشن نمی کنند،زدن به سر و صورت را جایز نمی دانند،زیرا طبق فرمایش قرآن کریم انسان باید در برابر مصیبت ها صبر و شکیبایی داشته باشد.در ماههای محرم و صفر جشن و عروسی را جایز نمی دانند.
مؤلفه های ستم ستیزانه و عدالت خواهانه در کنه واقعه عاشورا مهم ترین عامل پیروزی نهضت ها و انقلاب ها در ممالک مختلف در دوران گذشته و معاصر از آغاز مشروطیت،به خصوص در پیروزی انقلاب اسلامی با تأسی به سیدالشهداء و با رهبریت حضرت امام خمینی(ره)بوده است.
قیام حسینی سنخ های گوناگون فکری را در ایران تحت تأثیر خود قرار داده است،حتی روشنفکران غیردینی نظیر خسرو گلسرخی در مبارزه با رژیم پهلوی به گونه ای تأسی به سرور آزادگان جهان امام حسین(ع) را ذکر می کنند.
شهید مطهری از حماسه حسینی،با عنوان مطلق و مقدس یاد می کند: به این معنا که این حماسه قومی و ملی نیست،بلکه انسانی و جهانی و جاوید است و زمین و زمان را در می نوردد.
اقبال لاهوری استقلال ونجات پاکستان را مرهون قیام عاشورا دانسته است.
گاندی رهبر فقید هند می گوید:من برای مردم هند چیز تازه ای نیاورده ام، بلکه فقط نتیجه ای را که از تاریخ زندگی قهرمانان کربلا بدست آورده بودم تقدیم ملت هند کردم.اگر بخواهیم هند را نجات دهیم،باید همان راهی را برویم که امام حسین(ع)پیمود.
ائمه اطهار را به شمشیر یا به زهر شهادت رساندند اما شهادت امام حسین(ع)،صورتی مظلومانه تر به خود گرفت سر حضرت حسین(ع)را ملعونی به نام«شمر بن ذی الجوشن»از تن مبارکش جدا کرد و به شهادت رساند.این واقعه راحضرت مختوم قلی فراغی دردیوان کبیرش چنین به تصویر می کشد:
شمر ملعون پلید کسدی حسین نینگ باشینی
تانگلا محشره گوررسیز اول فاطمه گؤز یاشینی
ترجمه:
شمر ملعون سرحسین را از تن جدا کرد
در روز محشر شما خواهید دید اشک های فاطمه را
همینطور در خاطره تلخ و تراژدی گوگ دفه(۱۸۸۱م)، تیقما سردارها، نوربردی خان ها و قاراباتیرها و عائله هایشان بدون تجهیزات نظامی با قدرت ایمان به خدا،در برابر ظلم و بی عدالتی امپراتوری روسیه تزاری ایستادگی کردند و همچون سالار شهیدان حسین بن علی(ع)شعار «هیهات منا الذله»سردادند و تن به ذلت و خواری ندادند و با شهادت خود و یارانشان حماسه سرخ دیگری آفریدند.
بنابراین برنامه حسینی سرلوحه زندگی مسلمانان،آزادیخواهان جهان قرار گرفت. امام حسین(ع)با عده ای کم همه چیزش را فدای اسلام کرد.مقابل یک امپراتوری بزرگ ایستاد و «نه» گفت.
«کل یوم عاشورا و کل ارض کربلا»سرمشقی برای مبارزان راه حق شد.عشق به امام حسین(ع)نشان داد که ملت شریف ایران ۱۵خرداد۴۲تا پیروزی انقلاب شکوهمند ۵۷،چگونه در برابر ظالمان و ستمکاران ایستادگی نمودند.اسوه ی کامل سردار شهیدان،در شب سیاه ستم،مشعل نورانی شهادت برگرفت و ننگ ذلت از دامن مطهر طلایه داران راه رسول خدا را زدود. ماه محرم ماهی است که با حماسه،شجاعت و فداکاری آغاز شد،ماهی که در طول تاریخ راه مبارزه با باطل را بما آموخت.پس از رحلت حضرت ختمی مرتبت پیامبر عظیم الشأن اسلام که پایه گذار عدالت و آزادی بودند،خاندان بنی امیه از صراط المستقیم منحرف شدند و قلم قرمز بر چهره ی نورانی اسلام کشیده و تمامی زحمات طاقت فرسای حضرت محمد(ص)و مسلمانان فداکار را به طاق نسیان سپردند و اسلام را وارونه جلوه می دادند.اما اراده خداوند متعال،اسلام را در انزوا نگذاشت.شخصیت عظیمی که از عصاره ی وحی الهی تغذیه و در خاندان سید رسولان تربیت و بزرگ شده بود قیام کرد و با از خودگذشتگی بی نظیر خود واقعه بزرگ عاشورا را آفرید.
شنیده ایم و خوانده ایم که سازندگان تاریخ عاشورا عده قلیلی بودند ۷۲ تا ۱۴۲ نفر و در کنار ضریح امام حسین(ع)نام حدود ۱۲۰ نفر را تابلو کرده اند و در همان مکان مقدس زیارت آنان خوانده می شود.(روزنامه همشهری۱۳ آذر۹۰).
این گروه اندک نقطه عطفی در تاریخ شدند و جهان و جهانیان را مبهوت خود ساختند.خداوند بزرگ قدرت ، عزت و عظمت آنان را به وسیله تاریخ برجسته می کند و حیات آنان را بر سینه تاریخ نمایان می سازد و حیات دائمی به آنان می دهد.تاریخ آزمایشگاه حساس و شگفت آوری می باشد.مردان و جوانان و خاندان پاک رسول خدا در حادثه غمبار کربلا امتحان سنگینی دادند و به حق از عهده ی آن به زیبایی بر آمدند.
در کتاب عقاید و تاریخ اهل سنت از آمران قتل حضرت امام حسین(ع)به صراحت اعلام انزجار و تبری شده و بر قاتلان و مباشران آنان لعن و نفرین شده است.امام حسین(ع)برای دنیا قیام نکردند،برای کشورگشایی و برای ریاست دنیا قیام نکردند.امام حسین به خاطر اسلام ، برای برقراری عدالت در مقابل ظلم و ستم یزیدیان قیام کردند.امام حسین(ع)از مکه در موسم حج، اول ماه ذی الحجه در حالیکه مردم لبیک گویان به مکه سرازیر می شدند،از مکه به عراق حرکت کرد زیرا این سفر خیلی اهمیت داشت ، زیرا مشاهده کردند که دین اسلام در خطر قرار دارد،حق مردم پایمال می شود،کار بدست افراد نااهل،جنایتکار و انسانهای متمرد و سرکش افتاده که دین را تباه می کنند و منکرات و معاصی و گناه ترویج می دهند.حق ضعفا و مساکین ضایع می شود لذا ترجیح دادند که در موسم حج،ابتدا به تقاضای مردم کوفه که میخواستند با آن حضرت بیعت کنند به کوفه بروند و مردم را که از حکام دست نشانده خسته شده بودند،نجات بدهند،وقتی که امام حسین(ع)به عراق و نزدیکی کوفه رسید در صحرای کربلا مستقر شد کسانی که قبلا با مسلم بن عقیل بیعت کرده بودند و برای حضرت امام حسین(ع)نامه نوشته بودند و از ایشان دعوت به عمل آورده بودند تا آنها را از دست یزید و یزیدیان نجات دهد،خیانت کردند و برای بدست آوردن پست و مقام بی ارزش دنیا به فرزند فاطمه زهرا(س)شمشیر کشیدند.دنیا چقدر فریبنده است،پست،مقام و ریاست دنیا،انسان را فریب می دهد. انسان را اینگونه مطیع حاکم ظالم، جنایتکار و از خدا بی خبر قرار می دهد.
هرکسی به خاطر پول خون مسلمانی را بریزد خداوند بزرگ زندگی او را تلخ می کند و به عقوبت عمل خود می رسد،وعده خداست که او را ذلیل می کند،او را در دنیا رسوا می کند. همچنانکه یزیدیان را ذلیل و رسوا و خوار کرد. امام حسین(ع)برای همه مسلمانان و آزادیخواهان جهان الگو است.جهان به خاطر از خودگذشتگی،ایثار،و عدم تحمل ذلت و خواری،عزت و شرف امام حسین(ع)را تحسین می کنند.
در بخش زیادی از گنجینه های فرهنگ و ادب ترکمنی با توجه به ارادت و دوستی با اهل بیت پیامبر اسلام،شاعران و عرفای قرون گذشته ترکمن همچون مختومقلی فراغی و… امام حسین(ع)و واقعه عاشورا را در سروده های خود به عنوان مکتب مبارزه با ظلم،جلوه داده اند و عاشورا را اهرمی برای بیداری ملتها ساخته اند.حتی در گذشته کتابی به زبان ترکمنی بنام «قصه امام حسین (ع)»نوشته شده بود،که در سال ۱۳۵۸،نشر قابوس،گنبد قابوس،توسط حاج مراد دردی قاضی چاپ شده بود.
بیر خدایمینگ قلی دیر،آل حسن بیرله حسین
مصطفی نینگ بلبلی دیر،آل حسن بیرله حسین
باغ رضواننگ گلی دیر، آل حسن بیرله حسین
آل علی نینگ ایکی اوغلی دیر،آل حسن بیرله حسین
ایکی دنیانینگ گلی دیر،آل حسن بیرله حسین
ترجمه:
بنده ی خدای یکتا هستند حسن و حسین
بلبل مصطفی هستند حسن و حسین
گل باغ رضوانند حسن و حسین
دو فرزند علی هستند حسن و حسین
گل دو دنیا هستند حسن و حسین
منابع
۱٫ دیوان کامل مختومقلی فراغی،مراددردی قاضی،انتشارات گلنشر،مشهد،۱۳۷۹
۲٫ پرنیان هفت رنگ،جلد دوم،گنبددردی اعظمی راد،اداره کل فرهنگ و اسلامی استان گلستان،۱۳۸۶
۳٫ در راه عرفان،به کوشش موسی جرجانی،انتشارات مختومقلی فراغی،گرگان،۱۳۸۲،صفحه ۶۳
۴٫ ندای اسلام،شماره۱۳ – ۱۲ ،زمستان ۸۱ – بهار ۸۲٫
۵٫ قیام عاشورا در کلام و پیام امام خمینی(ره)،چاپ سوم،مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام
۶٫ یاپراق،شماره ۳۸ ،۱۳۸۶
۷٫ قیام و حیات حسینی(ع)مؤسسه فرهنگی قدر ولایت ، ۱۳۸۱
• ملاعاشور قاضی
• مریم شرعی